Paragraaf 1 - Weerstandsvermogen en risicomanagement

Algemeen
De paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing geeft aan hoe solide de financiële huishouding van de gemeente is. Een financieel weerstandsvermogen is van belang wanneer er zich financiële tegenvallers voordoen. Het beleid is vastgelegd in de nota Weerstandsvermogen en Risicomanagement.

Bepaling weerstandsvermogen
Het weerstandsvermogen van de gemeente over de risicogevoeligheid is de mate waarin de gemeente in staat is om de gevolgen van een opgetreden risico op te vangen. Dit is de verhouding van de hierboven beschreven beschikbare en noodzakelijke weerstandscapaciteit (om mogelijk risico´s af te dekken). Hierbij is de impact van de risico’s vastgesteld op een zekerheidspercentage van 90%. Uit deze verhouding komt een ratio, waar een kwalificatie aan wordt gegeven. We dienen minimaal aan kwalificatie A te voldoen.

Grafisch weergegeven leidt het weerstandsvermogen tot onderstaande opstelling voor het jaar 2021:

WEERSTANDSCAPACITEIT	RISICO'S
Algemene reserve	Programma 1
Reserve Grondexploitatie	Programma 2
Post onvoorzien	enz.
Onbenutte belastingcapaciteit	enz.

€ 8.382

€1.806

 

WEERSTANDSVERMOGEN = BESCHIKBARE WEERSTANDSCAPACITEIT / IMPACT RISICO’S BIJ 90% ZEKERHEID

Weerstandsvermogen 4.6 Passen we deze ratio toe op de tabel, zoals benoemd in de beleidsnota, dan is de kwalificatie: A - (meer dan) uitstekend

Ontwikkeling
De ontwikkeling van het weerstandsvermogen is als volgt:

Bedragen x € 1.000	Rekening 2019	Begroting 2020	Begroting 2021
Weerstandscapaciteit	13.124	8.013	7.867
Risico's	1.856	1.856	1.806
Weerstandsvermogen	7.0	4.3	4.4

De beschikbare weerstandscapaciteit is als volgt bepaald:

Incidentele weerstandscapaciteit	Begroting
1 | Algemene reserve	3.400
2 | Reserve zonder bestemming	1.936
3 |Reserve Grondexploitatie	1.859
4 | Post onvoorziene uitgaven	34
Totaal incidentele weerstandscapaciteit	7.229
(x €1.000)

 

Structurele weerstandscapaciteit	Begroting
5 | Post onvoorziene uitgaven	p.m.
6 | Onbenutte belastingcapaciteit	638
7| Begrotingsruimte	0
8 | Bezuinigingen	0
Totaal structurele weerstandscapaciteit	638
(x €1.000)

 

Totaal bedrag weerstandscapaciteit	7.867
(x €1.000)

Toelichting
AD 1 | Algemene reserve
De stand van de algemene reserve is aan het eind van het jaar 3,4 miljoen euro, € 200 per inwoner

AD 2 | Reserve zonder bestemming
De reserve zonder bestemming geeft aan het einde van 2021 een verwacht saldo van € 1.936.000 De daling ten opzichte van 2019 en 2020 is mede veroorzaakt door het instellen van een in 2020 nieuw gevormde reserve dekking nadelig begrotingssaldo.

AD 3 / Reserve Grondexploitatie
De reserve grondexploitatie geeft naar verwachting aan het einde van 2021 een saldo van € 1.859.000. De reserve is in 2020 afgeroomd ten gunste van de reserve zonder bestemming.

AD 4| Post onvoorziene uitgaven
Bij het begin van het begrotingsjaar wordt deze gesteld op € 2,- per inwoner ( totaal € 34.000).

AD 5 | Post onvoorziene uitgaven
Is al verwerkt bij 4, leidt anders tot dubbeltellingen

AD 6 | Onbenutte belastingcapaciteit

Gemeente Staphorst kan haar belastingen verhogen en heffingen kostendekkend maken om financiële tegenvallers op te vangen. Het verschil tussen de fictieve opbrengsten bij maximale heffings- en belastingtarieven en de begrote opbrengsten is de onbenutte belastingcapaciteit.

AD 7 | Begrotingsruimte
De begroting 2021 sluit met een negatief saldo van € 572.00. Voor dit saldo is er al in 2020 een onttrekking gedaan uit de Algemene Reserve ( instellen bestemmingsreserve nadelig begrotingsresultaat 2020-2022). Dit saldo is dus al verwerkt bij 2 en leidt anders tot dubbeltellingen.

AD 8 | Bezuinigingen
De begroting 2021 sluit met een negatief saldo van € 572.000. In dit saldo zijn reeds bezuinigingsmaatregelen opgenomen (zie dekkingsplan). Deze zijn dus al verwerkt in het begrotingssaldo en hier niet weer meenemen, leidt anders tot dubbeltellingen.

Tabel 1:	Berekening saldo reserve zonder bestemming
	Saldo 01-01-2020	3.527
	af: Eenmalige dekking investeringen 2020	2.940
	af: Vorming reserve dekking nadelig begrotingssaldo 2020-2022	2.742
	bij: Inzet mutatie bestemmingsreserves  ten gunste van reserve zonder bestemming	6.216
	Onttrekking jaar 2020 (rekeningsaldo 2019)	1.204
	Saldo 31-12-2020	2.857
	af: Eenmalige dekking investeringen 2021	921
	Saldo 31-12-2021	1.936
(x €1.000)

Tabel 2:	Berekening saldo reserve grondexploitatie (x €1.000)
	Saldo 01-01-2020	6.773
	af: toevoeging aan reserve zonder bestemming	4.600
	af: Onttrekkingen 2020	284
	Toevoegingen jaar 2020	-
	Saldo 31-12-2020	1.889
	Onttrekkingen 2021	30
	Toevoegingen 2021	0
	Saldo 31-12-2021	1.859
(x €1.000)

Tabel 3:	Soort belasting				Norm opbrengst	Opbrengst Staphorst	Onbenutte belastingcapaciteit
		Totale waarde (x €1.000)	Norm Tarief landelijk	Tarief Staphorst
	Woonruimte eigenaar	1.554	0,0939	0,1085	1.459	1.686	-226
	Niet woonruimte eigenaar	497	0,1576	0,1970	783	979	-196
	Niet woonruimte gebruiker	391	0,1270	0,1584	496	619	-123
	Leges Burgerzaken/ overige belastingen				638	261	377
	Begrafenisrechten				345	345	0
	Volkshuisvesting / RO procedures				1.550	744	806
	Totaal bedrag						638
(x €1.000)

Om de risico’s van Gemeente Staphorst in kaart te brengen is een risicoprofiel opgesteld. Dit profiel maakt onderdeel uit van de vastgestelde nota Weerstandsvermogen en Risicobeheersing 2017. Vervolgens heeft er bij het opstellen van de rekening 2019 en de begroting 2021 een update plaatsgevonden van de risico's, waardoor er een nieuw risicobedrag is ontstaan van € 1.851.000.

1 | Mutaties geïdentificeerde risico´s in de nota;
2 | Periodiek overleg MT / Risicomanager / benoemen nieuwe risico’s;
3 | Opgenomen risico’s met meeste impact na aanpassing.

Samenvatting:

Risicobedrag / weerstandscapaciteit na vaststellen rekening 2019:		€ 1.856.310
Mutaties geïdentificeerde risico's nota	- €230.000
Nieuwe risico's	€180.000
Afname risicobedrag		€50.000
Totaal nieuw risicobedrag/ weerstandscapaciteit begroting 2021		€ 1.806.310

Dit bedrag wordt opgenomen bij het bepalen van weerstandsvermogen.

1 | Mutaties geïdentificeerde risico’s in de nota

Conform de nota Weerstandsvermogen heeft er tussen het MT en de risicomanager een overleg plaatsgevonden over mogelijke risico’s. Dit heeft geleid tot aanpassing van onderstaande, bestaande risico's met bijbehorend risicobedrag.

Programma	Risico	Toelichting	Nieuw risico?	Risico-bedrag	Netto bedrag	Toelichting
5 Sport, Recreatie en Toerisme	De beperking/afschaffing van teruggave btw op sportaccommodaties leidt tot extra kosten.	De verwachting is dat er een besluit zal worden genomen over inperking/afschaffing van teruggave btw op sportaccommodaties.   Hierdoor bestaat de mogelijkheid dat er een correctie ontstaat over de teruggevraagde btw van de afgelopen 10 jaar  over de nieuwe sportaccommodaties ( denk aan Rouveen), waarbij rekening gehouden zal worden gehouden met bestaande afschrijvingsduur.	nee	€50.000	-€45.000	Er is een overgangsregeling vastgesteld en de gemeente is vrijgesteld van het eventueel terugbetalen van btw.
6 Sociaal Domein	Invoering van de verschillende objectieve verdeelmodellen leidt tot een tekort op de uitvoering van de verschillende taken.	Op dit moment is er sprake van 4 nieuwe verdeelmodellen: gemeentefonds (2015), WMO ( 2016) , Jeugdzorg (2016) en Algemene Bijstand ( 2015) Hierdoor ontstaan er herveeldeffecten ,welke voor Staphorst ongunstig zullen uitvallen: WMO - 1 milj! Om deze effecten op te vangen zal er wel sprake zijn van een ingroeipad, maar onduidelijk is in hoeverre dit opgevangen kan worden binnen de bestaande begrotingen.	nee	€100.000	-€50.000	De invoering van de nieuwe verdeelmodellen heeft plaatsgevonden en maakt onderdeel uit van de algemene uitkering.
6 Sociaal Domein	Invoering decentralisaties leidt tot hogere kosten dan begroot. Door het Rijk zijn deze decentralisaties gepaard gegaan met een bezuiniging van 25%.	De invoering van de decentralisaties gaat gepaard met een aantal onzekerheden: Onduidelijkheid aantal cliënten, het afsluiten van inkoopcontracten;inhoeverre valt hier een besparing te behalen, verantwoordelijkheid geldstromen bij samenwerking,personele consequenties, overgang naar objectief verdeelmodel	nee	€150.000	-€135.000	De invoering van de decentralisatie uitkering maakt onderdeel uit van de algemene uitkering en maakt onderdeel uit van de reguliere werkzaamheden.
Overig	Uitbraak van pandemie, waarbij de getroffen maatregelen grote maatschappelijke en economische impact heeft.	Door de uitbraak van het coronavirus loopt de gemeente opbrengsten mis zoals huur, toeristenbelasting en mogelijk lagere leges.  Op allerlei vlak worden er hogere kosten verwacht.	ja	€ 300.000	€ 30.000	Door de coronacrisis is duidelijk geworden dat het risico van een pandemie als reëel beschouwd dient te worden
Overig	Er is nog geen formeel besluit genomen over Rijksbijdrage jeugd vanaf 2022.	Stelpost in meicirculaire inzake extra geld voor jeugd In de septembercirculaire 2020 wordt tevens de uitslag verwacht van het onderzoek naar de kosten Jeugdzorg. Gemeenten mogen in de aanloop hiervan een raming opnemen vanaf 2022 (dus ook in 2025) ter waarde van het gemeentelijk aandeel in € 300 miljoen. Voorwaarde is wel dat gemeenten tevens zelf maatregelen op dit taakveld treffen gericht op beheersing van kosten.	ja	€300.000	€ 150.000	Ondanks dat er nog geen formeel besluit is genomen over de Rijksbijdrage inzake jeugd, wordt dit wel meegenomen in de berekening van de verwachte algemene uitkering.
Totaal mutaties bestaande risico's begroting 2021					-€50.000

2 | Periodiek overleg tussen MT en risicomanager
Conform de nota Weerstandsvermogen heeft er tussen het MT en de risicomanager een overleg plaatsgevonden over mogelijke risico’s. Naast aanpassing van de bestaande risico's zijn er geen nieuwe risico's gesignaleerd.

3 | Op genomen risico’s met meeste impact na aanpassing risicoprofiel
Na verwerking van voorgaande mutaties in nieuwe en bestaande risico’s, ontstaat onderstaand overzicht. Hierin presenteren we u de 10 risico’s met de meeste impact, als die zich voordoen.

Nr	Programma	Risico	Kans	Max. financieel gevolg
1	9 | Overhead	Het niet voldoende functioneren van personeel of onvoldoende personeel, wat leidt tot extra kosten.	90%	€ 250.000
2	0 | Algemeen bestuur en organisatie	Het verliezen van de grip op of tegenvallende exploitatieresultaten van de verschillende samenwerkingsvormen of gesubsidieerde instellingen ( dienstverlening moet wel op peil blijven) kan leiden tot extra kosten of minder dividend.	70%	€300.000
3	0 | Algemeen bestuur en organisatie	Het ontbreken van een stabiel perspectief van de algemene uitkering uit het gemeentefonds kan leiden tot een vermindering van inkomsten	70%	€250.000
4	Overig	Grote projecten kunnen leiden tot risico’s die niet afgedekt zijn.	50%	€300.000
5	6 | Sociaal domein	Er is nog geen formeel besluit genomen over Rijksbijdrage jeugd vanaf 2022.	50%	€300.000
6	9 | Overhead	De kans bestaat dat stortingen onvoldoende zijn om de onttrekkingen voor het onderhoud van kapitaalgoederen niet in evenwicht zijn bij uitvoering van (groot) onderhoud/vervanging van huidige kapitaalgoederen wat leidt tot uitstel waardoor derden schadeclaims indienen. Tevens zijn door bezuinigingen de stortingen/ onttrekkingen aangepast, waardoor risico loopt van onvoldoende gelden voor uitvoering	90%	€150.000
7	6 | Sociaal domein	Het ontbreken van een plafond of maximum voor een aantal uitgaven wat leidt tot sterk stijgende uitgaven ( open einde regelingen)	70%	€150.000
8	9 | Overhead	De complexiteit van informatievoorziening/beveiliging kan leiden tot hogere kosten dan voorzien	50%	€200.000
9	0 | Algemeen bestuur en organisatie	Politieke beslissingen van het Rijk, die leiden tot lagere inkomsten of hogere afdrachten	50%	€200.000
10	0 | Algemeen bestuur en organisatie	Het onjuist gebruiken maken van persoonsgegevens/privacygegeven i.k.v. de nieuwe AVG kan leiden tot een boete die kan oplopen tot 4% van de omzet	30%	€300.000
Totaal aantal grote risico's				€2.400.000

 

Het BBV heeft voorgeschreven dat in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing een verplichte basisset van vijf financiële kengetallen moet worden opgenomen.

Naast het opnemen van de tabel met de basisset dient een beoordeling gegeven te worden van de onderlinge verhoudingen van de kengetallen, in relatie tot de financiële positie van onze gemeente. De wijze waarop de kengetallen meewegen in de uiteindelijke beoordeling van de financiële positie van de mede overheid is voorbehouden aan het horizontale controle- en verantwoordingsproces. Zonder normering zijn de kengetallen moeilijk te duiden. In de nota Weerstandsvermogen en Risicobeheersing is  de volgende normering opgenomen. Bij de normering is aansluiting gezocht bij de normering zoals voortgevloeid is uit onder meer de stresstest van 100.00+ gemeenten.

Hierdoor ontstaat onderstaande tabel, waarbij categorie A het minst risicovol is en categorie C het meest.

Kengetallen financiële positie	Categorie
	A	B	C
Netto schuldquote	<90%	90-130%	>130%
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen	<90%	90-130%	>130%
Solvabiliteitsrisico	>50%	20-50%	<20%
Grondexploitatie	<20%	20-35%	>35%
Structurele exploitatieruimte	Begr. en mrj >0%	Begr. of mjr >0%	Begr. en mjr<0%
Belastingcapaciteit	<95%	95-105%	>105%

Kengetallen financiële positie	Werkelijk	Begroting
	2019	2020	2021	2022	2023	2024
Netto schuldquote	-65	-19	21	-20	-20	-19
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen	-63	-18	-20	-20	-19	-19
Solvabiliteitsratio	89	88	86	86	85	85
Grondexploitatie	10	18	9	9	8	8
Structurele exploitatieruimte	4	0	0	0	737	766
Belastingcapaciteit	90	95	95

Toelichting:

De netto schuldquote en netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast van de mede overheid ten opzichte van de eigen middelen (negatief teken is geen schuld).  Het geeft een indicatie in welke mate de rentelasten en aflossingen op de exploitatie drukken. Staphorst is één van de weinige gemeenten in Nederland die per saldo geen schuld heeft.

De solvabiliteitsratio geeft een inzicht in de mate waarin de mede overheid in staat is aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. Hoe hoger de solvabiliteit, hoe beter in staat om aan de financiële verplichtingen te voldoen. Van alle gemeenten heeft de gemeente Staphorst een van de beste solvabiliteitsratio. De solvabiliteitsratio is voor onze gemeente dan ook bijzonder goed. Dit komt mede voort door de grondverkopen in de afgelopen jaren.

Het kengetal grondexploitatie geeft weer hoe de waarde van de grond zich verhoudt tot de totale (geraamde) baten. Deze waarde moet in de komende jaren worden terugverdiend bij de verkoop van de gronden.

Het kengetal structurele exploitatieruimte is van belang om te kunnen beoordelen welke structurele ruimte een gemeente of provincie heeft om de eigen lasten te dragen, of welke structurele stijging van de baten of structurele daling van de lasten daarvoor nodig is. Een begroting/rekening waarvan de structurele baten hoger zijn dan de structurele lasten is meer flexibel dan een begroting/rekening waarbij structurele baten en lasten in evenwicht zijn (een sluitende begroting met geen of een klein saldo op onvoorzien).

De belastingcapaciteit geeft een inzicht hoe de belastingdruk in de gemeente of provincie zich verhoud ten opzichte van het landelijk gemiddelde. De gemiddelde lastendruk per woning in onze gemeente ligt iets lager dan het landelijk gemiddelde.