Financiële hoofdlijnen

De gemeente Staphorst werkt door aan een gezonde en structureel sluitende meerjarige exploitatie en dat de reservepositie niet verder aangetast kan worden. In dit hoofdstuk gaan we in op de gehanteerde uitgangspunten van deze begroting. Verder lichten we het begrotingsbeeld toe. Feitelijk vormt dit hoofdstuk de samenvatting van de financiële begroting.

In het kader van het verder versterken van het financieel strategische beleid zijn de volgende uitgangspunten geformuleerd die de basis zijn voor het opstellen van de meerjarenbegroting 2022-2025:

• Het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) en de eigen financiële beleidsregels van de gemeente Staphorst (zoals de financiële verordening en de nota reserves en voorzieningen) zijn het uitgangspunt.
• De gemeentebegroting moet voldoen aan eisen voor het repressief toezicht die de provincie stelt in hun toezichtkader. De colleges van Gedeputeerde Staten van de twaalf provincies hebben hiervoor een "gemeenschappelijk toezichtkader (GTK 2020)" vastgesteld. Deze is van toepassing op de begroting 2022 en verder.
• Het financiële kader vormt het coalitieakkoord 2018 - 2022 'samen, voor elkaar!' en de uitwerking hiervan in het collegeprogramma.
• De zomernota 2021 is de kadernota voor de begroting 2022 en daarmee het uitgangspunt voor het opstellen van de begroting 2022 en meerjarenraming 2023-2025.
• Net als bij de begroting 2021 is het niet reëel om de reservepositie verder te laten verslechteren. Daarom moet nieuw beleid bekostigd worden uit bestaand beleid of bezuinigingen waarbij het uitgangspunt is dat de reservepositie niet verder mag verslechteren dan de stand ultimo de begroting 2020.
• De effecten van de coronacrisis zijn niet meegenomen in het structurele financiële beeld. 
• De aanbevelingen vanuit het rapport n.a.v. de financiële scan van de provincie zijn opgevolgd in deze  begroting. 
• Loonsomstijging inclusief sociale lasten op basis van de laatst vastgestelde CAO, verwachte loonstijging van 1,3 % in het jaar 2022, de jaren erna is 1,5% per jaar geraamd. Geraamd op maximum functieschaal en medewerker met uitloopschaal op maximum uitloopschaal.
• Prijsindexatie overige budgetten van 1,5% per jaar (voor contracten).
• Bijstelling budgetten verbonden partijen op basis van de begroting 2022 van de diverse verbonden partijen.

Begrotingssaldo 2022-2024	2022	2023	2024	2025
Saldo begroting 2021-2024	-64	731	834	n.v.t.
Mutaties zomernota	-166	-302	-511	-436
(structurele) mutaties voortgangsrapportage 2021	-239	-238	-263	-238
Bijstellingen begroting 2022	611	29	226	219
Saldo begroting 2022-2025	142	220	287	380
(x €1.000)

De jaren 2022 t/m 2025 laten positieve begrotingssaldo's zien. Ten opzichte van de begroting 2021 en de zomernota 2021 is het begrotingssaldo voor 2022 door diverse bijstellingen verbeterd en zijn de meerjarenschijven 2023 t/m 2025 afgenomen. 

Bepaling incidenteel saldo	2022	2023	2024	2025
Incidentele lasten	2.104	2.190	1.785	1.563
Incidentele baten	2.246	2.258	2.030	1.824
Saldo incidenteel	142 V	68 V	245 V	261 V
(x € 1.000)

Bepaling structurele begrotingssaldo	2022	2023	2024	2025
Saldo baten en lasten begroting	142 V	220 V	287 V	380 V
Bij / af: Saldo incidenteel	142 V	68 V	245 V	261 V
Structurele begrotingssaldo	0	152 V	42 V	119 V
(x €1.000)

Hier wordt het saldo weergegeven waarbij de begroting en meerjarenraming structureel en reëel in evenwicht zijn. Structureel evenwicht betekent dat structurele lasten door structurele baten worden gedekt. Reëel evenwicht wil zeggen dat de ramingen volledig en realistisch zijn. 

In het algemeen geldt voor:

• structurele baten en lasten dat deze tot nadere besluitvorming voor onbepaalde tijd in de begroting staan
• incidentele baten en lasten beïnvloeden het begrotingssaldo incidenteel

Om dit structurele evenwicht te kunnen bepalen is in deze begroting een limitatief overzicht van de incidentele baten en lasten opgenomen (zie toelichting op het overzicht van baten en lasten). Incidentele posten betreffen onder andere de mutaties in de reserves: toevoegingen en onttrekkingen.

De provincie Overijssel heeft als toezichthouder de wettelijke taak te beoordelen of er sprake is van structureel en reëel evenwicht. 

Het structurele begrotingssaldo is voor alle jaren lager dan het (totale) begrotingssaldo,  doordat we meer incidentele baten hebben dan incidentele lasten. Echter is het saldo wel voor alle jaren positief. Hierdoor kunnen we een begroting presenteren waarbij alle structurele lasten gedekt worden door structurele baten. 

Begrotingssaldo 2022 - 2025	2022	2023	2024	2025
Saldo begroting 2021	-64	731	834	834
Saldo mutaties bestaand beleid (zoals extra budget Jeugd, intrekken korting gemeentefonds en bijstelling automatisering)	-643	-349	-281	-366
Saldo mutaties nieuw beleid (zoals informatiemanagement, 1 fte Consulent Werk en Inkomen, bestrijding eikenprocessierups)	-459	-697	-630	-470
Saldo mutaties bezuinigingen	400	400	400	400
Saldo zomernota 2021 voor reservemutaties	-766	85	323	398
Dekking nieuw beleid uit reserves (zoals informatiemanagement incidenteel, Projectplan permanente bewoning, Doorontwikkeling organisatie)	536	344	0	0
Saldo zomernota 2021 na reservemutaties	-230	429	323	398
Bijstelling bestaand beleid (structurele effecten uit de voortgangsrapportage 2021)	-239	-238	-263	-238
Saldo na verwerking structurele effecten voortgangsrapportage	-469	191	61	161
Meicirculaire en voorschot septembercirculaire jeugdzorg 2022-2025	1316	720	681	822
Elimineren taakstellingen (bezuinigingen)	-737	-737	-736	-739
Uitvoering motie 109 Omgevingsdienst		50	50	50
Uitvoering motie 104 Automatisering	87	156	97	82
Overige bijstellingen (bestaand beleid)	-55	-160	134	4
Bijstellingen begroting 2022	611	29	226	219
Saldo begroting 2022	142	220	287	380
(x € 1.000)

In de toelichting op de diverse programma's worden de mutaties nader toegelicht.

In onderstaande tabel zijn de nieuwe investeringen opgenomen, waarover in het verleden nog geen besluit heeft plaatsgevonden. Hierover is wel al reeds gecommuniceerd in de zomernota of als meerjarenpost in een voorgaande begroting. Voor een totaaloverzicht van investeringen wordt verwezen naar de bijlage 'Overzicht investeringen'. Dit betreft een overzicht van alle nieuwe investeringen aangevuld met de lopende investeringen, waarover in het verleden een besluit heeft plaatsgevonden. 

Omschrijving van de investering		Meerjarenbegroting 2022-2025				Dekking
		2022	2023	2024	2025
Programma 2 | Verkeer en openbare ruimte
Herinrichting Staphorst Noordoost fase 5: nieuw materiaal herinrichting	Structureel		150.000			Reserve afschrijving maatschappelijk nut
Renovatie lichtmastenareaal 2022	Structureel	25.000				Reserve afschrijving maatschappelijk nut
Vervangen zoutloods gemeentewerf	Structureel	115.000				Exploitatie
Reconstructie JC van Andelweg	Structureel	275.000				Exploitatie
Fietspadenplan: Aanleg ontbrekende schakel JJ Gorterlaan	Structureel	363.000				Exploitatie
Reconstructie paden Dorpspark Rouveen	Structureel		44.000			Exploitatie
Afkoppelen en herinrichten Acaciastraat, Leliestraat ged. en Beukenlaan ged. in Rouveen	Structureel		251.000			Exploitatie
Verkeersplan Rouveen	Structureel	50.000				Exploitatie
Reconstructie Groensland	Structureel		410.000			Exploitatie
Programma 5 | Sport, cultuur, recreatie en toerisme
Aanleg ventilatiesysteem gymlokaal Koedrift IJhorst	Structureel	35.000				Exploitatie
Programma 9 | overhead
Bestelbus met open laadbak	Structureel			47.000		Vervangingsinvestering t.l.v. Invest. budget nieuw beleid
Pick-up bus met laadkraan	Structureel			55.000		Vervangingsinvestering t.l.v. Invest. budget nieuw beleid
Maaiarm grote trekker	Structureel		20.000			Vervangingsinvestering t.l.v. Invest. budget nieuw beleid
Kleine trekker	Structureel	60.000				Vervangingsinvestering t.l.v. Invest. budget nieuw beleid
Grote trekker	Structureel		210.000			Vervangingsinvestering t.l.v. Invest. budget nieuw beleid
Pick-up bomenploeg	Structureel	45.000				Vervangingsinvestering t.l.v. Invest. budget nieuw beleid
Frontschuif voor shovel	Structureel	35.000				Vervangingsinvestering t.l.v. Invest. budget nieuw beleid
Hardware ICT	Structureel	377.658	140.000	35.000	115.000	Exploitatie

De kapitaalslasten behorende bij de investeringen in programma 9 t.b.v. de buitendienst worden gedekt uit het "investeringsbudget nieuw beleid". Deze post is vorig jaar opgenomen in de begroting om kapitaalslasten van vervangingsinvesteringen en investeringen in de toekomst structureel te dekken. Het structureel ramen en dekken van de kapitaalslasten in de exploitatie wordt beschouwd als nieuw beleid (robuust maken begroting), aangezien dit voorheen met name gedekt werd uit reserves. De investeringen op zich zelf zijn echter vervangingsinvesteringen, waarbij geen sprake is van uitbreiding.

	2021	2022	2023	2024	2025
Algemene reserves
Algemene reserve	3.400	3.400	3.400	3.400	3.400
Reserve zonder bestemming	4.104	2.940	1.912	1.207	792
Reserve voor grondexploitatie	2.734	2.698	2.663	2.625	2.588
Saldo algemene reserves	10.238	9.038	7.975	7.232	6.780
Bestemmingsreserves
Reserves dekking afschrijving investeringen
Reserve afschrijving openbare ruimte met maatschappelijk nut	7.059	6.754	6.436	6.021	5.608
Reserve afschrijving gemeentelijke gebouwen	10.864	10.143	9.470	8.799	8.138
Reserve afschrijving vervoermiddelen	632	507	384	305	227
Subtotaal reserves dekking afschrijving investeringen	18.555	17.404	16.290	15.125	13.973
Reserves t.b.v. kostendekkende tarieven
Reserve rioolbeheer	3.434	3.434	3.434	3.434	3.434
Reserve matiging afvalstoffenheffing	379	379	379	379	379
Subtotaal reserves t.b.v. kostendekkende tarieven	3.813	3.813	3.813	3.813	3.813
Reserves ter egalisatie van kosten
Reserve wegenbeheer (verkeersinfra) a. betonwegen b. asfalt- en elementenverharding	4.000 2.059	4.000 1.880	4.000 1.685	4.000 1.474	4.000 1.247
Reserve gebouwenbeheer	0	0	0	0	0
Reserve automatisering	0	0	0	0	0
Subtotaal reserves ter egalisatie van kosten	6.059	5.880	5.685	5.474	5.247
Overige reserves met bestemming
Reserve voor grondexploitatie met bestemming	377	377	377	377	377
Reserve dekking nadelig begrotingssaldo '20-'22	847	0	0	0	0
Reserve zandput Hooidijk	128	128	128	128	128
Reserve met bestemmingen	129	117	115	113	110
Reserve verkeersontsluiting	459	459	459	459	459
Reserve EPOS	0	0	0	0	0
Reserve duurzaamheid	82	82	82	82	82
Reserve sociaal domein	0	0	0	0	0
Reserve achtergestelde lening Vitens	0	0	0	0	0
Reserve beschermd wonen	800	800	800	800	800
Subtotaal overige bestemmingsreserves	2.822	1.963	1.961	1.959	1.956
Saldo bestemmingsreserves	31.249	29.060	27.749	26.371	24.989
Totaal reserves	41.487	38.098	35.724	33.603	31.769
(x € 1.000)

Algemene reserves
De algemene reserves betreft de vrij besteedbare reserve. In de nota reserves en voorzieningen is vastgelegd dat de algemene reserve minimaal 3,4 miljoen moet bedragen.  De reserve zonder bestemming en de reserve voor grondexploitatie betreffen "vrij besteedbare reserves". Door de terugloop van de vrij besteedbare reserves in de afgelopen jaren is het uitgangspunt bij de begroting 2022 dat de vrij besteedbare reservepositie niet  onder de grens van € 6,2 miljoen mag zakken. T.o.v. voorgaande begrotingen is de (vrij besteedbare) reservepositie verbeterd, met name door het terugdringen van de begrotingstekorten. De vrij besteedbare reservepositie neemt in de periode 2022 - 2025 af tot € 6,78 miljoen, maar blijft boven de ondergrens. 

Reserves dekking afschrijving investeringen
De reserves ter dekking van afschrijving investeringen betreffen reserves die zijn ingesteld om kapitaallasten van investeringen uit afgelopen jaren te dekken. Deze reserves lopen terug, doordat de jaarlijkse kapitaallasten van diverse investeringen worden onttrokken uit deze reserve. Als alle investeringen zijn afgeschreven, zijn deze reserves leeg. In de exploitatie is er dan geen budget voor vervangingsinvesteringen, doordat de kapitaallasten van de investeringen worden gedekt door een onttrekking uit deze reserves. Bij vervangingsinvesteringen in de toekomst moet dus in de exploitatie ruimte vrij gemaakt worden om deze investeringen ten laste van het begrotingssaldo te brengen. Vanaf de begroting 2021 is meerjarig een post opgenomen voor vervangingsinvesteringen in de toekomst om zo ruimte te creëren voor vervangingsinvesteringen die nu nog gedekt worden uit de reserve dekking afschrijving investeringen. Hiermee wordt de begroting meer solide naar de toekomst.

Reserves t.b.v. kostendekkende tarieven
Dit betreffen de egalisatiereserves voor de kostendekkende tarieven. Voor- en nadelen op de producten riolering en afval worden via deze reserves geëgaliseerd. 

Reserves ter egalisatie van kosten
Dit betreft de egalisatiereserve voor het onderhoud van de wegen.

Overige reserves 
Dit betreffen alle overige reserves met een specifieke bestemming. 

In bovenstaande grafiek ziet u het (geraamde) verloop van de reserves voor de periode 2021 t/m 2025. De vrij besteedbare reserve neemt af, van (afgerond) € 9 miljoen in 2022 naar € 6,8 miljoen in 2025. De totale reserves nemen af, van (afgerond) € 38 miljoen in 2022 naar € 32 miljoen in 2025. 

	2021	2022	2023	2024	2025
Voorziening pensioenverplichting wethouders	1.841	1.841	1.940	2.040	2.142
Voorziening zandput Hooidijk	40	40	40	40	40
Voorziening voormalig personeel	167	167	167	167	167
Voorziening reparatie 3e  WW-jaar	16	16	16	16	16
Voorziening gebouwenbeheer	1.797	19.42	1.266	1.449	1.466
Voorziening rioolbeheer	0	35	35	35	35
Voorziening matiging afvalstoffenheffing	0	46	93	139	185
Totaal voorzieningen	3.861	4.186	3.657	3.988	4.154

(x €1.000)

De omvangrijke voorzieningen zijn hieronder kort toegelicht: 

Voorziening pensioenverplichting wethouders
Het doel van deze voorziening is het reserveren van middelen ter dekking van verplichtingen die voortvloeien uit de wet APPA (Algemene Wet Pensioenverplichtingen Politieke Ambtsdragers).

Voorziening voormalig personeel
Deze voorziening is bedoeld ter dekking van de kosten voor de verplichtingen van vertrokken medewerkers.

Voorziening gebouwenbeheer
Op 17 november 2020 heeft de Raad besloten de reserve gebouwenbeheer om te zetten naar een voorziening gebouwenbeheer. In het gebouwenbeheerplan zijn de jaarlijks te verwachten kosten opgenomen. De daadwerkelijk gemaakte kosten worden gedekt  uit de voorziening gebouwenbeheer. Jaarlijks vindt er een dotatie plaats.

Voorziening rioolbeheer en voorziening matiging afvalstoffenheffing
Gelet op de aanbevelingen en stellige uitspraken van de  nieuwe notitie lokale heffingen van de commissie BBV, uitgekomen in het voorjaar van 2021 wordt er in de begroting 2022 gewerkt met een egalisatievoorziening voor de riool- en afvalstoffenheffing en niet langer met een egalisatiereserve.  Het resultaat op de producten afval en riool wordt verrekend met de egalisatievoorziening en is daarmee in feite een gesloten systeem. Een dotatie aan de voorziening  betreft  daarom ook van derden verkregen middelen die in dit kader moeten worden besteed. Zonder deze egalisatievoorziening zouden er onnodige schommelingen ontstaan in de tarieven naar de burgers. De nota reserves & voorzieningen wordt in 2022 herzien en aan de gemeenteraad aangeboden.