Globale analyse Algemene Uitkering begroting 2019 - 2023
De (meerjaren-) uitkomsten van de algemene uitkering uit het gemeentefonds geeft voor Staphorst het volgende beeld in de ramingen van de gemeentebegroting 2020.
| Omschrijving | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
| Algemene uitkering | € 20.938 | € 21.598 | € 22.043 | € 22.570 | € 23.205 |
| Afname ten opzichte van de begroting 2019 | €- | + € 0 | - € 161 | -€246 | -€276 |
| Stijging ten opzichte van het jaar 2018 op basis van de mei- circulaire 2018 | + € 41 | + € 1.407 | + €1.511 | € - | €- |
BTW Compensatie Fonds (BCF)
De bevoorschotting van de ruimte onder het BTW Compensatie Fonds (BCF)-plafond vindt met ingang van het begrotingsjaar 2019 plaats van oktober tot en met december. De uitbetaling van de ruimte onder het BCF-plafond loopt dus niet meer mee met de periodieke voorschotten van de algemene uitkering vanaf januari. Deze aanpassing houdt ook in dat de ruimte onder het BCF-plafond niet meer geraamd wordt in de algemene uitkering, maar afzonderlijk wordt geraamd.
Er is al enkele jaren (na beëindigen van de economische crisis) sprake van een dalende ruimte onder het BCF-plafond. Zo is de in de septembercirculaire 2018 gepresenteerde raming voor 2018 neerwaarts bijgesteld waardoor voor de gemeenten nog slechts een kleine ruimte onder het BCF-plafond resteert. Zoals bij de zomernota 2019 gemeld is dat een te positieve inschatting geweest; die ruimte is er niet.
Kortom de ruimte onder het BCF-plafond neemt steeds verder af. Een pessimistische inschatting is, dat er vanaf 2020 mogelijk al geen ruimte meer onder het BCF-plafond is. Op basis van de huidige trend zal er tijdens de meerjarenraming 2020 – 2023 op enig moment geen sprake meer zijn van ruimte onder het BCF-plafond. Mogelijk slaat het zelfs om in een tekort, ofwel hogere declaraties dan het BCF-plafond. In dat geval wordt de overschrijding van het BCF-plafond zelfs gekort op de algemene uitkering. Op basis hiervan hebben wij het voorzichtigheidsbeginsel in acht genomen en is geen ruimte meer onder het BCF-plafond geraamd.
Extra middelen jeugdzorg in 2022 en 2023 : “structureel” geraamd
Het kabinet heeft besloten extra middelen toe te voegen aan het jeugdhulpbudget voor 2019, 2020 en 2021. Aanvullend wordt onderzoek verricht om te kunnen bepalen of, en zo ja in welke mate, gemeenten structureel extra middelen nodig hebben.
De provinciale toezichthouders hebben het voorgenomen onderzoek en de uitkomsten daarvan meegewogen in de beoordeling van de meerjarenraming in de gemeentelijke begroting.
Het Rijk is gekomen met een richtlijn in overleg met de provinciale toezichthouders. Kern hierin is:
- De extra middelen jeugdzorg voor de jaren 2019 tot en met 2021, die onderdeel uitmaken van de algemene uitkering, worden als structureel dekkingsmiddel aangemerkt.
- Voor de jaren 2022 en 2023 kan door de gemeente een stelpost ‘Uitkomst onderzoek jeugdzorg’ geraamd worden: per gemeente naar rato van de € 300 miljoen (in 2021).
- Voor onze gemeente is dat: € 260.000.
- Deze stelpost ‘Uitkomst onderzoek jeugdzorg’ kan als structureel opgenomen worden.
- Voorwaarde is dat daarnaast gemeente tevens zelf maatregelen neemt in het kader van de transformatie rondom jeugdzorg en ggz mede gericht op beheersing van de kosten. Gemeenten spelen immers zelf ook een actieve rol in de transformatie en daarmee ook in het kunnen beperken van de uitgaven.
Herziening van de financiële verhouding = Gemeentefonds
In juni 2018 heeft de minister van Binnenlandse Zaken aan de Tweede Kamer gemeld te werken aan een herziening van het totale gemeentefonds. Met deze herziening van het gemeentefonds wordt onder meer beoogd om de vastgestelde knelpunten in de verdeling van de middelen voor het sociaal domein op te lossen. Niet alleen dat maar het doel van de herziening van het gemeentefonds is te komen tot een volledige en integrale herijking van het gemeentefonds.
Het herverdelingsonderzoek van het gemeentefonds verloopt via twee sporen:
- Herverdeling sociaal domein (de evaluatie verdeelmodellen sociaal domein, EVSD);
- Heroverweging “klassiek gemeentefonds” (de overige delen van het gemeentefonds)..
Beide trajecten zijn aanbesteed aan een tweetal onderzoeksbureaus en de afronding hiervan is gepland in januari 2020.
Het is de bedoeling om de nieuwe verdeelmodellen in 2021 in te voeren. Dat betekent dat de uitkomsten van het verdeelonderzoek in de meicirculaire van 2020 worden gepubliceerd. Om tijd te hebben voor politieke afweging, dienen de bovengenoemde onderzoeken eind 2019 te zijn afgerond.
Onderbesteding
Het is niet ondenkbeeldig; zelfs aannemelijk dat de komende jaren er sprake zal zijn van onderbesteding bij het Rijk. Dit heeft dan een nadelig gevolg voor de voeding van het gemeentefonds. De vraag is alleen in welke mate. Feit is dat de gevolgen van de PAS-regeling en die van het versneld afbouwen van de gasproductie in Groningen niet in de Miljoenennota 2020 zijn meegenomen. Het meerjarig oplopend effect daarvan op het gemeentefonds wordt berekend op € 120 miljoen.
Onderbesteding is een reden voor accresmutatie (de jaarlijkse toename of afname van het gemeentefonds, voortvloeiend uit de trap op trap af-methode wordt het accres genoemd). Maar ook kabinetsbeslissingen om de uitgavenplafonds te verhogen zoals maatregelen uit de Miljoenennota 2020: het woningmarktpakket en het pensioenakkoord. Het verlagen van uitgavenplafonds kunnen nodig worden als de inkomsten dalen bij vertraging van de economische groei. In dat kader zijn er een aantal risico’s te noemen zoals een harde Brexit, de handelsoorlog USA-China en de stijgende olieprijzen.