Paragraaf 1 - Weerstandsvermogen en risicomanagement

Algemeen
De paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing  geeft aan hoe solide de financiële huishouding van de gemeente is. Een financieel weerstandsvermogen is van belang wanneer er zich financiële tegenvallers voordoen. Als beleidsuitgangspunt is gekozen dat het beleid wordt vastgelegd in de nota weerstandsvermogen. In de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing van de begroting en rekening wordt vervolgens een actualisatie en verantwoording vermeld van het weerstandsvermogen en risicomanagement.

Nota weerstandsvermogen en risico-management
In de vergadering van uw raad d.d. 26 september 2017 is de nota Weerstandsvermogen & Risicomanagement opnieuw vastgesteld, conform nieuwe financiële verordening, waarbij de risico's zijn ingedeeld volgens de huidige programma-indeling. Onderdeel van deze nota zijn ook een aantal verplichte kengetallen die in deze paragraaf moeten worden opgenomen en die iets zeggen over financiële positie van de gemeente. In de nota zijn een aantal beleidsuitgangspunten geformuleerd voor deze kencijfers. Zonder deze uitgangspunten zijn de kengetallen namelijk moeilijk te duiden, ook zullen de kengetallen in samenhang moeten worden bezien.  Als beleidsuitgangspunt is gekozen om aan te sluiten bij de ratio's voor het minst risicovolle profiel = A. Onderdeel D van deze paragraaf zal ingaan op de hoogte van deze cijfers.

Bepaling weerstandsvermogen
Het weerstandsvermogen van de gemeente betreffende de risicogevoeligheid is de mate waarin de gemeente in staat is om de gevolgen van een opgetreden risico op te vangen. Dit is weer te geven als de verhouding van de hierboven beschreven beschikbare weerstandscapaciteit en de noodzakelijke weerstandscapaciteit (om mogelijk risico´s af te dekken). Hierbij is de impact van de risico’s vastgesteld op een zekerheidspercentage van 90%. Uit deze verhouding komt een ratio, waar een kwalificatie aan kan worden gegeven. Deze is als volgt benoemd in de beleidsnota:

	Ratio weerstandsvermogen	Kwalificatie
A	> 2,0	Uitstekend
B	> 1,4 en < 2,0	Ruim voldoende
C	> 1,0 en < 1,4	Voldoende
D	> 0,8 en < 1,0	Matig
E	> 0,6 en < 0,8	Onvoldoende
F	< 0,5	Ruim onvoldoende

 

Als beleidsuitgangspunt is in de nota gesteld dat minimaal aan kwalificatie A moet worden voldaan. Voor het jaar 2018  komt het weerstandsvermogen uit op  9.1 Conclusie: Het weerstandsvermogen is voldoende 'robuust' om eventuele risico's op te vangen.

Opbouw paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing
Om de paragraaf leesbaar te houden, zal de problematiek slechts in grote lijnen worden behandeld. Een meer gedetailleerde analyse is terug te vinden in de nota Weerstandsvermogen en Risicobeheersing. In deze paragraaf wordt een berekening gemaakt van het weerstandsvermogen (onderdeel A), waarbij de weerstandscapaciteit (onderdeel B) opnieuw is bepaald aan de actualiteit. De risico´s (onderdeel C) zijn overgenomen uit de vastgestelde nota en geactualiseerd, er zal kort ingegaan worden in hoeverre bepaalde risico’s zich hebben voorgedaan gedurende het jaar 2018.

Tenslotte is in onderdeel D de verplichte set met kencijfers opgenomen, inclusief beoordeling aan de hand van de vastgestelde ratio's. De kengetallen en de beoordeling ervan geven gezamenlijk op eenvoudige wijze inzicht over de financiële positie van de gemeente.

Weerstandscapaciteit: Algemene reserve; Reserve Grondexploitatie Post onvoorzien; Onbenutte belastingcapaciteit		Risico's: Programma 1 Programma 2 Etc. Etc.
€ 16.284		€ 1.796

Weerstandsvermogen = Beschikbare weerstandscapaciteit / impact risico's bij 90% zekerheid
	Weerstandsvermogen 9.1

Passen we deze ratio op de tabel, zoals benoemd in de beleidsnota, dan komende we uit op de kwalificatie:

                                                                              A - (meer dan) uitstekend

Ontwikkeling weerstandsvermogen door de jaren heen:

Bedragen x €1.000	Rekening 2016	Nota 2017	Rekening 2017	Begroting 2018	Rekening 2018	Begroting 2019
Weerstandscapaciteit	11.945	21.623	15.451*	10.091	16.369	11.483
Risico's *	1.646	1.506	1.581	1.580	1.796	1.766
Weerstandsvermogen	7.3	14.3	9.8	6.4	9.1	6.5

De stijging van het weerstandsvermogen vanaf de nota 2017 vloeit voort door de opname van de reserve grondexploitatie als onderdeel van de weerstandscapaciteit (ruim 9 milj). Ook de risico's die met grondexploitatie gepaard gaan zijn hier opgenomen. De verwachting is dat uit deze reserve diverse bedragen worden onttrokken: fietsroute ZSM, fietspadenplan Kanlaan/Evenboersweg en het fietspad Heerenweg. Het weerstandsvermogen zal hierdoor  weer gaan dalen en op het niveau komen van 2015-2016.

De daling van de weerstandscapaciteit verloopt minder snel dan was gepland:
- minder onttrekkingen aan de algemene reserve dan was gepland in de begroting, dit komt doordat investeringen voor het volledige bedrag zijn begroot in 2018 of eerder, terwijl een groot deel van de uitgaven nog moet plaatsvinden;
- voor enkele kredieten zijn provinciale subsidies ontvangen die nog niet bekend waren bij opstelling begroting, waardoor er minder ten laste van de algemene reserve gaat.
- door enkele winstnemingen op grondexploitaties (€ 950.000)  heeft er toevoeging plaatsgevonden aan de reserve grondexploitatie, echter ook  onttrekking ten gunste van reserve investering in de  openbare ruimte met maatschappelijk nut (€ 560.000).

De beschikbare weerstandscapaciteit is als volgt bepaald:

Incidentele weerstandscapaciteit	Rekening (x €1.000)
1 | Algemene reserve	3.300
2 | Reserve zonder bestemming	4.841
3 Reserve Grondexploitatie	6.452
4 Winstsaldo 2018	85
5 | Post onvoorziene uitgaven	0
Totaal incidentele weerstandscapaciteit	14.678

Structurele weerstandscapaciteit	Rekening (x €1.000)
5 | Post onvoorziene uitgaven	0
6 | Onbenutte belastingcapaciteit	1.691
7 | Begrotingsruimte	0
8 | Bezuinigingen	0
Totaal structurele weerstandscapaciteit	1.691

Totaal bedrag aan weerstandscapaciteit

16.369

Ad 1             Algemene reserve
De stand van de algemene reserve is aan het begin en het eind van het jaar € 3,3 miljoen. Dit is conform het vastgestelde beleid zoals vastgesteld in de nota reserves en voorzieningen: per inwoner € 200.

Ad 2             Reserve zonder bestemming
De reserve zonder bestemming geeft eind 2018 een saldo van € 4.841.000 (zie tabel 1)

Ad 3            Reserve Grondexploitatie
De reserve grondexploitatie geeft eind 2018 een saldo van € 6.452.000 (zie tabel 1)

Ad 4           Winstsaldo 2018
De rekening 2018 sluit af met een positief saldo van € 85.000.  Toevoeging aan de reserve zonder bestemming zal leiden tot en vermeerdering van de weerstandscapaciteit.

Ad 5           Post onvoorziene uitgaven
Is verwerkt in het rekeningsaldo 2018

Ad 6           Onbenutte belastingcapaciteit
Gemeente Staphorst kan haar belastingen verhogen en heffingen kostendekkend maken om financiële tegenvallers op te vangen. Het verschil tussen de fictieve opbrengsten bij maximale heffings- en belastingtarieven en de begrote opbrengsten is de onbenutte belastingcapaciteit. 
Gemeente Staphorst kan haar inkomsten structureel met € 1.691.000 verhogen. De berekening van de onbenutte belastingcapaciteit staat in tabel 2.

Ad 7+8     Begrotingsruimte /Bezuinigingen
Gevolgen ikv bezuinigingen en mogelijke begrotingsruimte zijn verwerkt in de jaarrekeninguitkomst. Daarom zijn hier geen bedragen meer opgenomen.

Tabel 1:		Reserve Zonder bestemming x €1.000	Reserve Grondexploitatie (x € 1.000)
	Saldo 01-01-2018	5.017	6.099
	Toevoeging resultaat  2017	+349	0
	Onttrekkingen 2018	-527	-649
	Toevoegingen 2018	2	1.002
	Saldo 31-12-2018	4.841	6.452

 

Tabel 2:	Onbenutte belastingcapaciteit Soort belasting (bedragen x €1.000)				Norm opbrengst	Opbrengst Staphorst	Onbenutte belastingcapaciteit
		Waarde (x €1.000)	Tarief landelijk	Tarief Staphorst
	Woonruimte (eigenaar)	1.407.000	0.1054	0.1023	1.483	1.440
	Niet woonruimte (eigenaar)	481.000	0.1562	0.1745	751	839
	Niet woonruimte (gebruiker)	370.000	0.1259	0.1402	466	519
	Totaal OZB				2.700	2.798	-98
	Leges Burgerzaken/ overige belastingen				650	339	311
	Begrafenisrechten				373	340	33
	Volkshuisvesting/RO procedures				1.979	534	1.445
	Totaalbedrag				5.271	4.585	1.691

Om de risico’s van Gemeente Staphorst in kaart te brengen is een risicoprofiel opgesteld. Dit profiel maakt onderdeel uit van de nieuw vastgestelde nota Weerstandsvermogen en Risicobeheersing. Aan de hand van een risicosimulatie volgde toen dat bij een zekerheid van 90% alle risico’s kunnen worden afgedekt met een bedrag van € 1.505.810 (benodigde weerstands-capaciteit). Dit is een van de uitgangspunten in de nota Weerstandsvermogen en Risicobeheersing. Voor een uitgebreide uitleg van bovenstaande systematiek en de berekening hiervan inclusief het complete overzicht van alle risico’s, verwijzen wij dan ook graag naar de nota Weerstandsvermogen en Risicobeheersing van september 2017. Vervolgens heeft er bij het opstellen van de rekening 2017,  begroting 2018 en 2019 een update plaatsgevonden van de risico's, waardoor er een nieuw risicobedrag is ontstaan van € 1.766.310

In dit onderdeel zullen we ingaan op de belangrijkste ontwikkelingen die zich hebben voorgedaan in 2018 en worden eventuele nieuwe risico´s benoemd:
1 | Mutaties geïdentificeerde risico´s in de nota;
2 | Benoemen nieuwe risico’s;
3 | Opgenomen risico’s met meeste impact na aanpassing

Samenvatting:

Risicobedrag/weerstandscapaciteit bij aanvang opstellen rekening 2018 (= laatst bekende stand bij de begroting 2019)		€ 1.766.310
Mutaties geïdentificeerde risico's nota	€ 0
Nieuwe risico's	€ 30.000
Toename risicobedrag		€ 30.000
Totaal nieuw risicobedrag/ weerstandscapaciteit rekening 2018		€ 1.796.310

Dit bedrag wordt opgenomen bij het bepalen van het weerstandsvermogen bij onderdeel A.

1 | Mutaties geïdentificeerde risico’s in de nota
Hieronder zullen we kort ingaan op de risico’s die zich hebben voorgedaan in 2018 en op welke wijze deze in de toekomst kunnen worden beheerst. Tevens zullen we aangeven in hoeverre dit gevolgen heeft voor het risicoprofiel.

Let op: daar waar in de kolom “bedrag aan risico dat zich heeft voorgedaan' een min- bedrag staat, betekent dit dat dit een voordeel is.

Risicogebied	Risico's ten laste of ten gunste van het resultaat 2018	Opgenomen bedrag in nota	Bedrag aan risico dat zich heeft voorgedaan	Toelichtingen en mogelijke beheersmaatregelen	Extra benodigd bedrag risicoprofiel?
Programma 0 Algemeen Bestuur en Organisatie	Het verliezen van de grip op of tegenvallende exploitatieresultaten van de verschillende samenwerkingsvormen of gesubsidieerde instellingen ( dienstverlening moet wel op peil blijven) kan leiden tot extra kosten of minder dividend.	300.000  (70%)	90.000	Reestmond heeft een groter verlies geleden dan begroot was. Dit verlies komt voor het jaar 2018 nog ten laste van de algemene reserve van Reestmond. Die komt daarmee op een niveau dat toekomstige verliezen waarschijnlijk direct ten laste zullen komen van de deelnemende gemeenten. Dit risico heeft daarmee dit jaar nog niet gespeeld, maar zal in de toekomst wel een risico vormen. Voor het zwembad heeft er kwijtschelding plaatsgevonden van het restant van de lening ( € 90.000).	Risico is en blijft bestaan, maar behoeft niet te worden aangepast.
Programma 0 Algemeen Bestuur en Organisatie	Negatief bijstellen van de Algemene uitkering uit het gemeentefonds wat leidt tot vermindering van inkomsten	250.000  (70%)	-80.000	Er zijn nabetalingen geweest over het jaar 2016 + 2017 ( € 30.000) Tevens valt de algemene uitkering over het jaar 2018 mee ( € 50.000,-)	Nee, risico blijft wel bestaan.
Programma 6 Sociaal Domein	Het ontbreken van een plafond of maximum voor een aantal producten, wat leidt tot sterk stijgende uitgaven ( open einde regelingen)	150.000 (70%)	-148.000         - 700.000	Afgelopen jaar zijn de bijstandsuitgaven lager dan begroot, waardoor er een voordeel ontstaat van € 148.000. Dit komt mede door het lagere aantal bijstandsgerechtigden t.o.v. een voorgaand jaar ( 131 2018 t.o.v. 144 2017) Daarnaast kent de Jeugdzorg een sterk stijgend uitgavenpatroon, waardoor de geraamde uitgaven ruim zijn overschreden: geraamd € 2.150.000, werkelijk € 2.850.000. Dit bedrag gaat ten laste van de reserve sociaal domein en niet ten laste van de normale exploitatie.	Nee, risico blijft wel bestaan
Programma 6 Sociaal Domein	Middelen voor de regionale uitvoering van  beschermd wonen zijn ontoereikend wat leidt tot tekorten bij individuele gemeenten.	100.000 (30%)	-153.000	Een overschot wordt in 1e instantie bij de centrumgemeente als reserve aangehouden, mocht dit onvoldoende zijn, dan kan mogelijk de ingestelde reserve sociaal domein hiervoor aangesproken worden.  Gemeente Zwolle heft nu het overschot van afgelopen teruggestort naar de gemeente, deze is in de reserve sociaal domein gestort.	Nee, risico blijft wel bestaan dat in de toekomst wel een tekort ontstaan. Dit gaat dan in 1e instantie wel ten laste van reserve sociaal domein, maar deze is niet eindig.
Programma 8 Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening	Vermindering van inkomsten of verhoging van kosten door economische crisis. Echter andersom is ook mogelijk: door aantrekkende economie kan er krapte ontstaan op arbeidsmarkt, waardoor mogelijke investeringen duurder uitpakken dan voorzien	100.000 (50%)	200.000	Gedurende het jaar 2018 zijn er minder aanvragen geweest voor omgevingsvergunningen, waardoor er minder leges zijn binnengekomen. Dit komt mede voort doordat er geen grote bouwprojecten zijn opgestart.	Risico blijft bestaan, behoeft niet aangepast te worden. Leidt eventueel tot aanpassing van toekomstige begrotingen
Programma 8 Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening	Het niet in ontwikkeling kunnen brengen van verworven gronden wat leidt tot afboeken van de boekwaarde van deze gronden	150.000 (10%)	-950.000	De grondverkopen verlopen voorspoedig, waardoor op diverse projecten winst genomen kan worden: Rouveen West € 100.000  De Esch 3 € 250.000, Bullingerslag   € 600.000.  Totaal € 950.000, welke bijgeschreven is op de reserve grondexploitatie	Risico blijft bestaan, echter de gemeente Staphorst heeft hiervoor een goed gevulde reserve grondexploitatie.
Programma 9 Overhead	Oninbare vorderingen wat leidt tot afboeking	50.000 (30%)	-70.000	Afgelopen jaar zijn er diverse vorderingen oninbaar verklaard.	Nee, risico blijft wel bestaan
Programma 9 Overhead		75.000 (50%)	-104.000	De implementatie van nieuw pakket vergunningverlening (IJVI) heeft geleid tot extra eenmalige kosten (€ 43.000) Daarnaast hebben zich binnen het systeem en netwerkbeheer (applicaties en AVG) een aantal onvoorziene kosten voorgedaan ( €61.000)	Nee, risico blijft wel bestaan
Bedrag aan mutaties in reeds geïdentificeerde risico's					0

2 | Mogelijke nieuwe risico’s
Conform de nota Weerstandsvermogen heeft er tussen het MT en de risicomanager in 2018 een overleg plaatsgevonden over mogelijke risico’s.  Mogelijke beheersmaatregelen per risico  zijn  aan de orde geweest. Dit is verwerkt in de begroting 2019 en heeft geleid tot aanpassing van het risicoprofiel. Deze zullen we hier niet herhalen.  Bij opstellen jaarrekening is het volgende risico onderkend, welke nog niet was opgenomen en nu alsnog wordt toegevoegd:

Risicogebied	Risico's ten laste of ten gunste van het resultaat 2018	Opgenomen bedrag in nota	Bedrag aan risico dat zich heeft voorgedaan	Toelichtingen en mogelijke beheersmaatregelen	Extra benodigd bedrag risicoprofiel?
Programma 7 Volkshuisvesting en Milieu	Door toezicht en handhaving worden er kosten gemaakt die niet te verhalen zijn	100.000 (30%)	-70.000	In 2018 zijn er kosten gemaakt voor de beveiliging van een particulier terrein, kosten zijn niet verhaald. Dit risico zal zich in de toekomst ook kunnen voordoen	€ 100.000 met een kans van 30% = € 30.000

3| Opgenomen risico’s met meeste impact na aanpassing risicoprofiel
Na verwerking van voorgaande mutaties in nieuwe en bestaande risico’s, ontstaat onderstaand overzicht, waarin we u de tien risico’s presenteren met de meeste impact, mochten die zich voordoen.

Nr:	Programma	Risico	Kans	Max. financieel gevolg
1	0:  Algemeen Bestuur en Organisatie	Het verliezen van de grip op of tegenvallende exploitatieresultaten van de verschillende samenwerkingsvormen of gesubsidieerde instellingen ( dienstverlening moet wel op peil blijven) kan leiden tot extra kosten of minder dividend.	70%	€ 300.000
2	0: Algemeen Bestuur en Organisatie	De geraamde ruimte in het BCF plafond valt lager uit dan geraamd is bij het opstellen van de begroting	50%	€ 385.000
3	0: Algemeen Bestuur en Organisatie	Het ontbreken van een stabiel perspectief van de algemene uitkering uit het gemeentefonds kan leiden tot een vermindering van inkomsten	70%	€ 250.000
4	Overig	Grote projecten kunnen leiden tot risico’s die niet afgedekt zijn.	50%	€ 300.000
5	6: Sociaal Domein	Invoering decentralisaties leidt tot hogere kosten dan begroot. Door het Rijk zijn deze decentralisatie gepaard gegaan met een bezuiniging van 25%	90%	€ 150.000
6	6: Sociaal Domein	Het ontbreken van een plafond of maximum voor een aantal uitgaven wat leidt tot sterk stijgende uitgaven ( open end regelingen)	70%	€ 150.000
7	9: Overhead	De complexiteit van informatievoorziening/beveiliging kan leiden tot hogere kosten dan voorzien	50%	€ 200.000
8	0: Algemeen Bestuur en Organisatie	Politieke beslissingen van het Rijk, die leiden tot lagere inkomsten of hogere afdrachten	50%	€ 200.000
9	0: Algemeen Bestuur en Organisatie	Het onjuist gebruik maken van persoonsgegevens/privacygegevens ikv de nieuwe AVG kan leiden tot een boete die kan oplopen tot 4% van de gemeentelijke omzet	30%	€ 300.000
10	8: Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening	Onterecht verleende of ten onrechte geweigerde vergunningen en van rechtswege verleende vergunningen wat leidt tot schadeclaims van derden	50%	€ 150.000
Totaal aan grote risico’s				€  2.385.000

Interpretatie van de financiële positie is voor gemeenteraden lastig. Veel gemeenten willen zich daarom onderling vergelijken, maar dat was tot op heden niet mogelijk door het ontbreken van een standaard-definitie of een set van financiële kengetallen. Gezien het stijgende belang van toekomstbestendigheid van gemeenten, een grotere druk op doelmatigheid en een steeds diverser wordende context (ontwikkeling van financiële producten, meer verbonden partijen, meer taken zoals bijvoorbeeld in het sociaal domein, is het belang van inzicht in de financiële positie toegenomen.
Het BBV heeft voorgeschreven dat in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing een verplichte basisset van vijf financiële kengetallen moet worden opgenomen.

Naast het opnemen van de tabel met de basisset dient een beoordeling gegeven te worden van de onderlinge verhoudingen van de kengetallen, in relatie tot de financiële positie van onze gemeente.
De wijze waarop de kengetallen meewegen in de uiteindelijke beoordeling van de financiële positie van de mede overheid is voorbehouden aan het horizontale controle- en verantwoordingsproces. Zonder normering zijn de kengetallen moeilijk te duiden. In de nota Weerstandsvermogen en Risicobeheersing is  de volgende normering opgenomen. Bij de normering is aansluiting gezocht bij de normering zoals voortgevloeid is uit onder meer de stresstest van 100.00+ gemeenten.

Hierdoor ontstaat onderstaande tabel, waarbij categorie A het minst risicovol is en categorie C het meest.

Kengetallen (in procenten)	Categorie
	A	B	C
Netto schuldquote	<90%	90-130%	>130%
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen	<90%	90-130%	>130%
Solvabiliteitsrisico	>50%	20-50%	<20%
Grondexploitatie	<20%	20-35%	>35%
Structurele exploitatieruimte	Begr+meerj >0%	Begr of mjr >0%	Begr en mjr<0%
Belastingcapaciteit	<95%	95-105%	>105%

 

	Werkelijk			Begroting
	2016	2017	2018	2018	2019	2020	2021	2022
Netto schuldquote	-60	-67	-70	-30	-38	-35	-35	-36
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen	-57	-64	-67	-27	-36	-34	-33	-34
Solvabiliteitsrisico	88	89	89	89	87	87	87	87
Grondexploitatie	21	17	18	12	20	17	15	14
Structurele exploitatieruimte	8	1	8	0	0	0	10	1
Belastingcapaciteit	91	91	91	94	94	95	96	96

Op deze wijze is de ontwikkeling van de kencijfers goed te monitoren en zie je ontwikkeling ook in samenhang met elkaar. 

Aan het beleidsuitgangspunt dat alle kencijfers moeten voldoen aan het minst risicovolle profiel wordt voldaan. De kengetallen zijn voor de gemeente goed, met name de schuldquote en de solvabiliteit.

Toelichting:
De netto schuldquote en netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast van de mede overheid ten opzichte van de eigen middelen (negatief teken is geen schuld).  Het geeft een indicatie in welke mate de rentelasten en aflossingen op de exploitatie drukken. Staphorst is één van de weinige gemeenten in Nederland die per saldo geen schuld heeft.

De solvabiliteitsratio geeft een inzicht in de mate waarin de mede overheid in staat is aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. Hoe hoger de solvabiliteit, hoe beter in staat om aan de financiële verplichtingen te voldoen. Van alle gemeenten heeft de gemeente Staphorst een van de beste solvabiliteitsratio. De solvabiliteitsratio is voor onze gemeente dan ook bijzonder goed. Dit komt mede voort door de grondverkopen in de afgelopen jaren.

Het kengetal grondexploitatie geeft weer hoe de waarde van de grond zich verhoudt tot de totale (geraamde) baten. Deze waarde moet in de komende jaren worden terugverdiend bij de verkoop van de gronden. Gelet op de te verwachten verkopen in de bestemmingsplannen De Esch 3 en Bullingerslag is dit ruimschoots te realiseren.

Het kengetal structurele exploitatieruimte is van belang om te kunnen beoordelen welke structurele ruimte een gemeente of provincie heeft om de eigen lasten te dragen, of welke structurele stijging van de baten of structurele daling van de lasten daarvoor nodig is. Een begroting/rekening waarvan de structurele baten hoger zijn dan de structurele lasten is meer flexibel dan een begroting/rekening waarbij structurele baten en lasten in evenwicht zijn (een sluitende begroting met geen of een klein saldo op onvoorzien).

De belastingcapaciteit geeft een inzicht hoe de belastingdruk in de gemeente of provincie zich verhoud ten opzichte van het landelijk gemiddelde. De gemiddelde lastendruk per woning in onze gemeente iets dan lager het landelijk gemiddelde.

Overige kengetallen
In de nieuw vastgestelde financiële verordening 2017 is in artikel 18 opgenomen dat in  de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing bij de begroting en de jaarstukken het college,  naast de verplichte onderdelen op grond van artikel 11 van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten  ( zijn de kencijfers van bovenstaande tabel) in ieder geval opneemt:

• de ontwikkeling van de netto schuld per inwoner;
• het saldo van de baten en lasten voor toevoegingen en onttrekkingen van reserves als percentage van de inkomsten;
• de onbenutte belastingcapaciteit onroerende zaakbelasting als percentage van de inkomsten;

Dit leidt tot onderstaande tabel:

Indicator	Rekening 2017	Begroting 2018	Rekening 2018	Begroting 2019
Netto schuld per inwoner ( een min bedrag is een opbrengst per inwoner!)	-1.527	-1.003	-1.426	-704
Saldo baten lasten voor toevoegingen en onttrekkingen van de reserves als percentage van de inkomsten	4,15%	-6,26%	-3.39%	-5,36%
Onbenutte belastingcapaciteit ozb als percentage van de inkomsten	0,07%	-0,27%	0,17%	-0,40%

Toelichting: De daling van de netto schuld per inwoner verloopt minder snel dan gepland, dit komt doordat nog niet alle geplande investeringen volledig zijn uitgevoerd, waardoor de reserves minder snel dalen.