Paragraaf 1 - Weerstandsvermogen en risicomanagement

Algemeen
De paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing  geeft aan hoe solide de financiële huishouding van de gemeente is. Een financieel weerstandsvermogen is van belang wanneer er zich financiële tegenvallers voordoen. Het beleid is vastgelegd in de nota Weerstandsvermogen en Risicomanagement (gemeenteraad 14 december 2021).

Bepaling weerstandsvermogen
Het weerstandsvermogen van de gemeente betreffende de risicogevoeligheid is de mate waarin de gemeente in staat is om de gevolgen van een opgetreden risico op te vangen. Dit is weer te geven als de verhouding van de beschikbare weerstandscapaciteit en de noodzakelijke weerstandscapaciteit (om mogelijk risico´s af te dekken). Hierbij is de impact van de risico’s vastgesteld op een zekerheidspercentage van 90%. Uit deze verhouding komt een ratio, waar een kwalificatie aan kan worden gegeven.  Als beleidsuitgangspunt is in de nota gesteld dat minimaal aan kwalificatie A > 2,0 moet worden voldaan.

Voor het jaar 2022 komt het weerstandsvermogen uit op 23.7, het weerstandsvermogen komt uit op de kwalificatie A- (meer dan) uitstekend.

Conclusie: Het weerstandsvermogen is voldoende 'robuust' om eventuele risico's op te vangen.

WEERSTANDSCAPACITEIT	RISICO'S
Algemene reserve	Programma 1
Reserve zonder bestemming	Programma 2
Reserve grondexploitatie	enz.
Post onvoorzien	enz.
Onbenutte belastingcapaciteit	enz.

€ 28.511

€ 1.204

 

WEERSTANDSVERMOGEN = BESCHIKBARE WEERSTANDSCAPACITEIT / IMPACT RISICO’S BIJ 90% ZEKERHEID

Weerstandsvermogen: 23.7 Passen we deze ratio toe op de tabel, zoals benoemd in de beleidsnota, dan is de kwalificatie: A - (meer dan) uitstekend

Ontwikkeling weerstandsvermogen:

Bedragen x €1.000	Begroting 2022	Rekening 2022	Begroting 2023
Weerstandscapaciteit	10.904	28.511	16.661
Risico's	1.238	1.204	1.220
Weerstandsvermogen	8.8	23.7	13.7

Het weerstandsvermogen is ten opzichte van de verwachting harder gestegen dan voorzien. Dit komt doordat er minder onttrekkingen zijn aan de reserve zonder bestemming dan gepland is in de begroting. Incidentele budgetten zijn voor het volledige bedrag begroot in 2022, terwijl een groot deel van de uitgaven nog moet plaatsvinden. Daarnaast is er in 2021 en 2022 sprake van een positief resultaat, waardoor de beschikbare weerstandscapaciteit toeneemt ten opzichte van de begroting 2022. Ook de genomen winsten op de diverse grondexploitaties en het opheffen van diverse bestemmingsreserves ten gunste van de algemene reserve hebben een positieve invloed op de beschikbare weerstandscapaciteit.

De beschikbare weerstandscapaciteit is als volgt bepaald:

Incidentele weerstandscapaciteit	Rekening (x €1.000)
1 | Algemene reserve	3.500
2 | Reserve zonder bestemming	10.418
3 | Reserve grondexploitatie	6.429
4 | Winstsaldo 2022	5.207
5 | Post onvoorziene uitgaven	0
Totaal incidentele weerstandscapaciteit	25.554

Structurele weerstandscapaciteit	Rekening (x €1.000)
5 | Post onvoorziene uitgaven	0
6 | Onbenutte belastingcapaciteit	2.957
7 | Begrotingsruimte	0
8 | Bezuinigingen	0
Totaal structurele weerstandscapaciteit	2.957

Totaal bedrag aan weerstandscapaciteit

28.511

Ad 1 Algemene reserve
De stand van de algemene reserve is aan het begin en het eind van het jaar € 3,5 miljoen. Dit is conform het vastgestelde beleid zoals vastgesteld in de nota reserves en voorzieningen: per inwoner € 200.

Ad 2 Reserve zonder bestemming
De reserve zonder bestemming geeft eind 2022 een saldo van € 10.418.000 (zie tabel 1).

Ad 3 Reserve grondexploitatie
De reserve grondexploitatie geeft eind 2022 een saldo van € 6.429.000 (zie tabel 1).

Ad 4 Winstsaldo 2022
De rekening 2022 sluit af met een saldo van € 5.206.534. Dotatie aan de reserve zonder bestemming zal leiden tot en verhoging van de weerstandscapaciteit.

Ad 5 Post onvoorziene uitgaven
Is verwerkt in het rekeningsaldo 2022.

Ad 6 Onbenutte belastingcapaciteit
De gemeente kan haar belastingen verhogen en heffingen kostendekkend maken om financiële tegenvallers op te vangen. Het verschil tussen de fictieve opbrengsten bij maximale heffings- en belastingtarieven en de begrote opbrengsten is de onbenutte belastingcapaciteit. De gemeente kan haar inkomsten structureel met € 3 miljoen verhogen. De berekening van de onbenutte belastingcapaciteit staat in tabel 2.

Ad 7+8 Begrotingsruimte /Bezuinigingen
Gevolgen in het kader van bezuinigingen en mogelijke begrotingsruimte zijn verwerkt in de jaarrekeninguitkomst. Daarom zijn hier geen bedragen meer opgenomen.

Tabel 1:		Reserve zonder bestemming (x € 1.000)	Reserve grondexploitatie (x € 1.000)
	Saldo 01-01-2022	5.108	3.084
	Toevoeging resultaat 2021	1.782	0
	Onttrekkingen 2022	2.095	10
	Toevoegingen 2022	5.624	3.355
	Saldo 31-12-2022	10.418	6.429

Tabel 2:	Soort belasting Onbenutte belastingcapaciteit	Norm opbrengst	Opbrengst Staphorst	Onbenutte belastingcapaciteit
	OZB-opbrengsten	4.990	3.831	1.159
	Begrafenisrechten	660	371	289
	Volkshuisvesting / RO procedures	2.605	1.096	1.509
	Totaalbedrag	8.255	5.298	2.957
(x € 1.000)
Bij de berekening van de normopbrengst van de OZB-opbrengsten is uitgegaan van het percentage van 0,1800. Dit betreft het percentage van de WOZ-waarde voor de toelating tot artikel 12 voor het jaar 2022, welke is vastgesteld bij de meicirculaire 2021. Het gemiddeld OZB-tarief voor Staphorst voor het jaar 2022 bedraagt 0,138. Voor de waardes is gebruik gemaakt van de WOZ-waardes die betrekking hebben op 2022. Voor de berekening van de onbenutte belastingcapaciteit van de begrafenisrechten is gebruik gemaakt van de kostendekkendheid berekening, opgenomen in de paragraaf lokale heffingen. De onbenutte belastingcapaciteit voor volkshuisvesting / RO procedures betreft taakveld ruimtelijke ordening en wonen en bouwen gecorrigeerd voor de incidentele lasten.

Om de risico’s van de gemeente in kaart te brengen is een risicoprofiel opgesteld. Dit profiel maakt onderdeel uit van de vastgestelde nota Weerstandsvermogen en Risicobeheersing 2021. Vervolgens heeft er bij het opstellen van de rekening 2021 een update plaatsgevonden van de risico's, waardoor er een nieuw risicobedrag is ontstaan van € 1.220.061. 

In dit onderdeel zullen we ingaan op de belangrijkste ontwikkelingen die zich hebben voorgedaan in 2022 en worden eventuele nieuwe risico's benoemd:
1 | Mutaties geïdentificeerde risico´s in de nota;
2 | Benoemen nieuwe risico’s;
3 | Opgenomen risico’s met meeste impact na aanpassing.

Samenvatting:

Risicobedrag/weerstandscapaciteit bij aanvang opstellen rekening 2022 (=stand begroting 2023)		€ 1.220.061
Mutaties geïdentificeerde risico's nota	€ -16.100
Nieuwe risico's	€ 0
Afname risicobedrag		€ 16.100
Totaal nieuw risicobedrag/weerstandscapaciteit rekening 2022		€ 1.203.961

Hieronder zullen we kort ingaan op de risico’s die zich hebben voorgedaan in 2022 en op welke wijze deze in de toekomst kunnen worden beheerst. Tevens zullen we aangeven in hoeverre dit gevolgen heeft voor het risicoprofiel.

Let op: daar waar in de kolom “bedrag aan risico dat zich heeft voorgedaan" een min- bedrag staat, betekent dit dat dit een voordeel is.

Risicogebied	Risico's ten laste of ten gunste van het resultaat 2022	Opgenomen bedrag in nota	Bedrag aan risico dat zich heeft voorgedaan	Toelichtingen en mogelijke beheersmaatregelen	Extra benodigd bedrag risicoprofiel?
Programma 0 Algemeen bestuur en organisatie	Te lage storting van pensioenrechten voor wethouders wat leidt tot extra kosten voor de gemeente.	50.000 (30%)	-396.000	Het rekenpercentage is in 2022 sterk gestegen. Een hogere rekenrente, betekent een lagere toevoeging aan de voorziening.	Nee, risico blijft wel bestaan.
Programma 0 Algemeen bestuur en organisatie	Het ontbreken van een stabiel perspectief van de algemene uitkering uit het gemeentefonds kan leiden tot vermindering van de inkomsten.	250.000 (70%)	-365.000	Dit betreft voornamelijk een compensatie COVID-19 en  energietoeslag.	Nee, risico blijft wel bestaan.
Programma 1 Openbare orde en veiligheid	Rampen	400.000 (5%)	Zie paragraaf vluchtelingenstroom	Door de vluchtelingenstroom (onder andere vanuit Oekraïne) zijn er extra kosten gemaakt, zie voor een nadere toelichting de paragraaf vluchtelingenstroom.	Nee, risico blijft wel bestaan.
Programma 7 Volkshuisvesting en milieu	Hogere bijdrage aan de Omgevingsdienst	50.000 (70%)	74.000	De begroting is in 2022 bijgesteld in de voortgangsrapportage met € 74.000. Dit is gebaseerd op het definitieve besluit in het Algemeen Bestuur van Omgevingsdienst.	Nee, risico blijft wel bestaan.
Programma 8 Volkshuisvesting en ruimtelijke ordening	Vermindering van inkomsten door een economische crisis: daling bouwleges, rentedaling et cetera.	100.000 (50%)	329.000	In 2022 is de rente gestegen, waardoor we een opbrengst hebben van € 102.000. Daarnaast zijn er in 2022 een aantal grote aanvragen geweest, waardoor de bouwleges € 227.000 hoger zijn dan geraamd.	Risico blijft bestaan, behoeft niet aangepast te worden. Leidt eventueel tot aanpassing van toekomstige begrotingen.

1 | Mutaties geïdentificeerde risico's 
Onderstaand zijn de mutaties op de eerder geïdentificeerde risico's weergegeven.

Nr	Programma	Risico	Kans	Max. financieel gevolg
1	1 | Openbare orde en veiligheid	Andere verdeelsleutel leidt tot hogere bijdrage aan de Veiligheidsregio IJsselland.	70%	€ -23.000
2	6 | Sociaal domein	Middelen voor de regionale uitvoering van beschermd wonen zijn ontoereikend wat leidt tot tekorten bij individuele gemeenten.	30%	€ 0
Bedrag aan mutaties in reeds geïdentificeerde risico's				€ -16.100

2 | Mogelijke nieuwe risico’s
Bij de jaarrekening 2022 zijn geen nieuwe risico's toegevoegd. De huidige risico's zijn eerder verwerkt in de nota Weerstandsvermogen en Risicobeheersing 2021, deze risico's worden hier niet herhaald.

3 | Opgenomen risico’s met meeste impact na aanpassing risicoprofiel
Onderstaand het overzicht, waarin de risico’s worden gepresenteerd met de meeste impact, mochten die zich voordoen.

Nr	Programma	Risico	Kans	Max. financieel gevolg
1	0 | Algemeen bestuur en organisatie	Het ontbreken van een stabiel perspectief van de algemene uitkering uit het gemeentefonds kan leiden tot vermindering van de inkomsten.	70%	€ 250.000
2	0 | Algemeen bestuur en organisatie	Het verliezen van de grip op of tegenvallende exploitatieresultaten van de verschillende samenwerkingsvormen of gesubsidieerde instellingen (dienstverlening moet wel op peil blijven) kan leiden tot extra kosten of minder dividend.	70%	€ 227.000
3	Overig	Grote projecten kunnen leiden tot risico’s die niet voorzien zijn.	50%	€ 300.000
4	6 | Sociaal domein	Het ontbreken van een plafond of maximum voor een aantal uitgaven wat leidt tot sterk stijgende uitgaven (open einde regelingen).	70%	€ 150.000
5	8 | Volkshuisvesting en ruimtelijke ordening	Afboekingen grondexploitatie kan leiden tot een (politiek) risico.	30%	€ 250.000
6	0 | Algemeen bestuur en organisatie	Een datalek leidt tot kosten binnen de organisatie die niet waren voorzien.	70%	€ 100.000
7	0 | Overhead	De kans bestaat dat stortingen onvoldoende zijn om de onttrekkingen voor het onderhoud van kapitaalgoederen niet in evenwicht zijn bij uitvoering van (groot) onderhoud/vervanging van huidige kapitaalgoederen wat leidt tot uitstel waardoor derden schadeclaims indienen.	70%	€ 100.000
8	9 | Overhead	Onvolledige compensatie voor nieuwe CAO uit algemene uitkering wat leidt tot ongedekte loonkosten.	70%	€ 100.000
9	0 | Algemeen bestuur en organisatie	Politieke beslissingen van het Rijk, die leiden tot lagere inkomsten of hogere afdrachten.	30%	€ 200.000
10	0 | Algemeen bestuur en organisatie	Politieke wensen en besluiten leiden tot hogere kosten.	50%	€ 100.000
Totaal aantal grote risico's				€ 1.777.000

Het BBV (Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten) heeft voorgeschreven dat in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing een verplichte basisset van vijf financiële kengetallen moet worden opgenomen.

Naast het opnemen van de tabel met de basisset dient een beoordeling gegeven te worden van de onderlinge verhoudingen van de kengetallen, in relatie tot de financiële positie van onze gemeente.
De wijze waarop de kengetallen meewegen in de uiteindelijke beoordeling van de financiële positie van de mede overheid is voorbehouden aan het horizontale controle- en verantwoordingsproces. Zonder normering zijn de kengetallen moeilijk te duiden. In de nota Weerstandsvermogen en Risicobeheersing 2021 is de volgende normering opgenomen. 

Hierdoor ontstaat onderstaande tabel, waarbij categorie A het minst risicovol is en categorie C het meest risicovol.

Kengetallen (in procenten)	Categorie
	A	B	C
Netto schuldquote	<90%	90-130%	>130%
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen	<90%	90-130%	>130%
Solvabiliteitsrisico	>50%	20-50%	<20%
Grondexploitatie	<20%	20-35%	>35%
Structurele exploitatieruimte	Begr. en mrj. >0%	Begr of mjr. >0%	Begr. en mjr. <0%
Belastingcapaciteit	<100%	100-105%	>105%

	Werkelijk			Begroting
	2020	2021	2022	2022	2023	2024	2025	2026
Netto schuldquote	-62%	-47%	-48%	-10%	-20%	-12%	-12%	-15%
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen	-60%	-51%	-50%	-15%	-22%	-14%	-14%	-17%
Solvabiliteitsrisico	85%	85%	83%	83%	82%	85%	85%	85%
Grondexploitatie	4%	8%	8%	13%	6%	7%	7%	7%
Structurele exploitatieruimte	5%	0%	8%	0%	0%	2%	4%	-1%
Belastingcapaciteit	90%	93%	87%	98%	89%

Aan het beleidsuitgangspunt dat alle kencijfers moeten voldoen aan het minst risicovolle profiel wordt voldaan. De kengetallen zijn voor de gemeente goed, met name de schuldquote en de solvabiliteit.

Toelichting:
De netto schuldquote en netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast van de mede overheid ten opzichte van de eigen middelen (negatief teken is geen schuld). Het geeft een indicatie in welke mate de rentelasten en aflossingen op de exploitatie drukken. Staphorst is één van de weinige gemeenten in Nederland die per saldo geen schuld heeft.

De solvabiliteitsratio geeft inzicht in de mate waarin de medeoverheid in staat is aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. Hoe hoger de solvabiliteit, hoe beter in staat om aan de financiële verplichtingen te voldoen. Van alle gemeenten heeft Staphorst één van de beste solvabiliteitsratio. 

Het kengetal grondexploitatie geeft weer hoe de waarde van de grond zich verhoudt tot de totale (geraamde) baten. Deze waarde moet in de komende jaren worden terugverdiend bij de verkoop van de gronden.

Het kengetal structurele exploitatieruimte is van belang om te kunnen beoordelen welke structurele ruimte een gemeente of provincie heeft om de eigen lasten te dragen, of welke structurele stijging van de baten of structurele daling van de lasten daarvoor nodig is. Een begroting/rekening waarvan de structurele baten hoger zijn dan de structurele lasten is meer flexibel dan een begroting/rekening waarbij structurele baten en lasten in evenwicht zijn (een sluitende begroting met geen of een klein saldo op onvoorzien).

De belastingcapaciteit geeft een inzicht hoe de belastingdruk in de gemeente of provincie zich verhoudt ten opzichte van het landelijk gemiddelde. De gemiddelde lastendruk per woning is in Staphorst lager dan het landelijk gemiddelde.