Algemeen
De oorlog in Oekraïne heeft een grote vluchtelingenstroom te weeg gebracht. Medio 2023 zijn circa 6 miljoen Oekraïners hun land ontvlucht. In Nederland verblijven circa 100.000 Oekraïense vluchtelingen . In Staphorst is in 2022 een gemeentelijke opvanglocatie met 60 plekken geopend. In het voorjaar van 2023 is de opvanglocatie uitgebreid tot 126 plekken. In het najaar van 2023 is de opvanglocatie uitgebreid tot 192 plekken. Gezien de aanhoudende instroom van Oekraïense ontheemden heeft het Rijk de veiligheidsregio’s en gemeenten opgeroepen het aantal gemeentelijke opvangplekken uit te breiden naar 97.000 plekken per 1 februari 2024. De regio IJsselland moet doorgroeien naar 4000 plekken. Voor de gemeente Staphorst betekent dit een uitbreiding naar 212 plekken. Naast de gemeentelijke opvangplekken, worden er in onze gemeente 54 Oekraïners in particulier verband opgevangen (peildatum 15 september 2023). Helaas lijkt het einde van de oorlog in Oekraïne voorlopig nog niet in zicht. De Europese Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB) voor ontheemden uit Oekraïne wordt naar verwachting dit najaar verlengd tot 4 maart 2025. De staatsecretaris van het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft recent besloten om, vooruitlopend op de verwachte verlening van de RTB, de investeringsduur voor nieuwe opvanglocaties te verlengen tot 4 maart 2026.
Het aantal vluchtelingen wereldwijd is de laatste jaren flink gestegen. Medio 2023 zijn er wereldwijd circa 110 miljoen vluchtelingen . Dit heeft ook zijn weerslag op de asielinstroom in Nederland. Het ministerie van Justitie en Veiligheid verwacht in 2023 een instroom van 70.000 asielzoekers . Naar verwachting zijn er op 1 januari 2024 landelijk 77.100 opvangplekken nodig. Tot op heden hebben we op lokaal niveau nog geen invulling gegeven aan deze landelijke en regionale opgave om vluchtelingen op te vangen. Ongeacht of de Spreidingswet er wel of niet komt, zullen we ook de komende jaren de vraag krijgen om bij te dragen in het opvangen van asielzoekers.
Indien een asielzoeker een verblijfsgunning krijgt, wordt hij/zij een statushouder. Statushouders worden vervolgens gekoppeld aan gemeenten. Gemeenten hebben de taak om te zorgen voor passende woonruimte. Het Rijk bepaalt elk half jaar hoeveel statushouders een gemeente moet huisvesten. Landelijk bedroeg de taakstelling voor de eerste helft 2023 21.200 statushouders en voor de tweede helft 2023 27.300. Voor de gemeente Staphorst bedroeg de taakstelling respectievelijk 21 en 27 statushouders. De verwachting is dat het aantal te huisvesten statushouders in de komende taakstellingsperiodes verder zal stijgen. Gezien de krapte op de woningmarkt is dit enorme opgave voor gemeenten. Gelet op de hoge instroom en gelet op het tekort aan woningen, maken we sinds april 2023 tijdelijk gebruik van het voormalig hotel Waanders. In afwachting van doorstroming naar reguliere huisvesting is hier plek voor circa 40 statushouders. Daarnaast kunnen statushouders die gekoppeld zijn aan onze gemeente al een start maken met hun inburgering in de Regionale Opvanglocatie te Zwolle. Dit is een samenwerking tussen het COA en de gemeenten Zwolle, Dalfsen, Staphorst, Steenwijkerland en Zwartewaterland.
Kernteam Vluchtelingen
De opgaven omtrent vluchtelingen hebben impact op de bedrijfsvoering van onze organisatie. In het voorjaar 2022 is het kernteam Oekraïne ingesteld. In het najaar van 2022 is dit kernteam overgegaan in het kernteam Vluchtelingen waar de brede opgave vluchtelingen wordt gecoördineerd. Het kernteam buigt zich over de doorvertaling van het landelijk beleid naar de lokale situatie. In het kernteam zitten collega’s met verschillende expertises vanuit verschillende afdelingen, denk hierbij aan collega’s vanuit openbare orde en veiligheid, openbare ruimte, burgerzaken, onderwijs, werk & inkomen, zorg en welzijn, inburgering, communicatie, financiën, juridische zaken en de coördinator van de locatiebeheerders. Door de groei van het aantal opvangplekken is ook het team van locatiebeheerders het afgelopen jaar gegroeid. De locatiebeheerders zijn zeven dagen per week het eerste aanspreekpunt voor vluchtelingen en dragen zorg voor een veilige en prettige sfeer op de opvanglocatie. In de nacht ziet de beveiliging toe op naleving van de huisregels en de leefbaarheid en veiligheid op en rond de opvanglocatie.
In de regio sluiten we ambtelijk en bestuurlijk aan bij de Regionale Regietafel Vluchtelingen IJsselland. Daarnaast onderhouden we nauwe contacten met verschillende partijen in Staphorst. Buurtbewoners van de opvanglocatie en Waanders informeren we periodiek door middel van nieuwsbrieven. Tevens is er 24/7 telefonische bereikbaarheid. Vanuit de gemeenschap zijn heel veel mooie initiatieven ontstaan, denk hierbij aan het aanbieden van particuliere opvang, het organiseren van activiteiten en het inzamelen van materialen.
Middelen
Het opvangen van vluchtelingen en huisvesten van statushouders vergt transitiemiddelen, uitvoeringsmiddelen en ambtelijke inzet.
De Bekostigingsregeling opvang ontheemden Oekraïne (BooO) voorziet in het vergoeden van gemeentelijke kosten die zijn gemaakt ten behoeve van het realiseren en exploiteren van de opvang en verstrekkingen aan ontheemden uit Oekraïne. Voor de realisatie van fase 1, 2 en 3 van de gemeentelijke opvanglocatie aan de Staphorster Kerkweg 50 heeft de gemeente in 2022 en 2023 transitiekosten ontvangen. Voor de uitvoeringskosten ontvangt de gemeente een vast bedrag per dag per gerealiseerd bed. Tot 15 oktober 2022 was dit € 100 per dag per bed. Vanaf oktober 2022 was dit € 83 per dag per bed. Het Rijk doet in het najaar 2023 onderzoek naar de kosten die gemeenten maken voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen. Het doel van het onderzoek is om beter aan te sluiten bij de verschillen in kosten die gemeenten maken. Op basis van de uitkomsten wordt de bekostiging aangepast met ingang van 1 januari 2024. In de voorliggende begroting gaan we uit van de bekostigingsregeling zoals in 2023.
Gemeenten kunnen een eventueel overschot over het jaar 2023 vrijwillig teruggeven aan het Rijk. Wij als gemeente kiezen er voor het overschot 2023 te reserveren als reserve voor de integrale opgave vluchtelingen de komende jaren hier in Staphorst.
De Hotel- en Accommodatieregeling (HAR) voorziet deels in het vergoeden van de kosten ten behoeve van de tijdelijke huisvesting van de statushouders in een deel van het pand Waanders. De HAR biedt gemeenten de mogelijkheid om statushouders voor maximaal zes maanden tijdelijk onderdak te bieden. De statushouder ontvangt gedurende deze periode een vergoeding voor leefgeld van het COA. Indien de gemeente na 6 maanden nog geen definitieve huisvesting heeft gevonden, stopt het COA de verstrekkingen aan de statushouder. Daarna neemt de gemeente de financiële verantwoordelijkheid over van het COA, dit betekent dat de statushouder recht heeft op een bijstandsuitkering en wordt er huur in rekening gebracht. In de voorliggende begroting zijn de baten en lasten met betrekking tot de huisvesting opgenomen. Het geraamde tekort wordt gedekt vanuit de reserve opgave vluchtelingen.
| 2024 | 2025 | 2026 | ||||
| Bekostigingsregeling opvang ontheemden Oekraïne | Lasten | Baten | Lasten | Baten | Lasten | Baten |
| De taakstelling voor de opvang van ontheemden Oekraïne is voorlopig voor gemeente Staphorst vastgesteld op 192 personen. De huidige bekostigingsregeling (€ 83 per opvangplek per dag) is budgetneutraal opgenomen in de begroting ervan uitgaande dat deze regeling tot en met 2026 wordt voortgezet. | € 5.816.640 | € 5.816.640 | € 5.816.640 | € 5.816.640 | € 5.816.640 | € 5.816.640 |
| Opvang statushouders | ||||||
| De statushouders worden tijdelijk gehuisvest in het pand "Waanders", voor de duur van minimaal 2 jaar vanaf 1 april 2023. Hier is plek voor ca. 40 statushouders. | € 378.000 | € 132.000 | € 94.500 | € 33.000 | ||