Paragraaf 1 - Weerstandsvermogen en risicomanagement

Inleiding op de paragraaf

Terug naar navigatie - Paragraaf 1 - Weerstandsvermogen en risicomanagement - Inleiding op de paragraaf

Algemeen  
De paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing geeft aan hoe solide de financiële huishouding van de gemeente is. Een financieel weerstandsvermogen is van belang wanneer er zich financiële tegenvallers voordoen. Het beleid is vastgelegd in de nota Weerstandsvermogen en Risicomanagement.

Bepaling weerstandsvermogen
Het weerstandsvermogen van de gemeente over de risicogevoeligheid is de mate waarin de gemeente in staat is om de gevolgen van een opgetreden risico op te vangen. Dit is de verhouding van de beschikbare en noodzakelijke weerstandscapaciteit (om mogelijk risico´s af te dekken). Hierbij is de impact van de risico’s vastgesteld op een zekerheidspercentage van 90%. Uit deze verhouding komt een ratio, waar een kwalificatie aan wordt gegeven. We dienen minimaal aan kwalificatie A te voldoen. 

A | Ontwikkeling weerstandsvermogen

Terug naar navigatie - Paragraaf 1 - Weerstandsvermogen en risicomanagement - A | Ontwikkeling weerstandsvermogen

Het weerstandsvermogen leidt tot onderstaande opstelling voor het jaar 2026:

WEERSTANDSCAPACITEIT RISICO'S
Algemene reserve Programma 1
Reserve zonder bestemming Programma 2
Reserve grondexploitatie  enz.
Post onvoorzien  enz.
Onbenutte belastingcapaciteit   
€ 15.869 € 1.169

 

WEERSTANDSVERMOGEN =
BESCHIKBARE WEERSTANDSCAPACITEIT / IMPACT RISICO’S BIJ 90% ZEKERHEID

Weerstandsvermogen 

Passen we deze ratio toe op de tabel, zoals benoemd in de beleidsnota, dan is de kwalificatie:

A - (meer dan) uitstekend

Ontwikkeling
De ontwikkeling van het weerstandsvermogen is als volgt:

Bedragen x € 1.000 Rekening 2024 Begroting 2025 Begroting 2026
Weerstandscapaciteit 23.453

18.823

15.869
Risico's 1.169 1.169
1.169
Weerstandsvermogen 20,1 16,1 13,6

De weerstandscapaciteit 2026 t.o.v. van de begroting 2025 is afgenomen. T.o.v. voorgaande begrotingen is de (vrij besteedbare) reservepositie verslechterd, met name door de geplande investeringen in 2025 en 2026. 

B | Beschikbare weerstandscapaciteit

Terug naar navigatie - Paragraaf 1 - Weerstandsvermogen en risicomanagement - B | Beschikbare weerstandscapaciteit

De beschikbare weerstandscapaciteit is als volgt bepaald:

Incidentele weerstandscapaciteit Begroting 2026
1 | Algemene reserve 3.500
2 | Reserve zonder bestemming 5.199
3 | Reserve grondexploitatie 5.935
4 | Post onvoorziene uitgaven 0
Totaal incidentele weerstandscapaciteit 14.634
(x €1.000)
Structurele weerstandscapaciteit Begroting 2026
5 | Post onvoorziene uitgaven 0
6 | Onbenutte belastingcapaciteit 1.235
7 | Begrotingsruimte 0
8 | Bezuinigingen 0
Totaal structurele weerstandscapaciteit 1.235
 
Totaal bedrag weerstandscapaciteit 15.869
(x € 1.000)

Toelichting
AD 1 | Algemene reserve
De stand van de algemene reserve is aan het eind van het jaar € 3.500.000, € 200 per inwoner.

AD 2 | Reserve zonder bestemming
De reserve zonder bestemming geeft aan het einde van 2026 een verwacht saldo van €  5.199.000.     

AD 3 | Reserve grondexploitatie
De reserve grondexploitatie geeft naar verwachting aan het einde van 2026 een saldo van €  5.935.000.

AD 4 / 5 | Post onvoorziene uitgaven
In het verleden is deze vastgesteld op € 2,- per inwoner. De afgelopen jaren is de post onvoorzien niet tot nauwelijks gebruikt, resulterend in een voordeel op de post onvoorzien in de afgelopen jaarrekeningen. Derhalve is de post onvoorzien vanaf de begroting 2023 structureel afgeraamd tot € 0.

AD 6 | Onbenutte belastingcapaciteit
Gemeente Staphorst kan haar belastingen verhogen en heffingen kostendekkend maken om financiële tegenvallers op te vangen. Het verschil tussen de fictieve opbrengsten bij maximale heffings- en belastingtarieven en de begrote opbrengsten is de onbenutte belastingcapaciteit.

AD 7 | Begrotingsruimte
De begroting 2026 sluit met een positief saldo van € 642.000. Dit saldo is meegenomen als toevoeging aan de reserve zonder bestemming in het jaar 2026.

AD 8 | Besparingen
Het begrotingssaldo 2026 is inclusief reeds genomen  besparingsmaatregelen.

Tabel 1: Berekening saldo reserve zonder bestemming
  Saldo 01-01-2025 9.871
af: Eenmalige dekking incidentele budgetten 2025 6.674
bij: Toevoeging jaar 2024 (rekeningsaldo 2024)
2.127
bij: Resultaatbestemmingen 2025 1.898
Saldo 31-12-2025 7.222
af: Eenmalige dekking incidentele budgetten 2026  2.666
bij: Begrotingssaldo 2026 (volgens Begroting 2026) 643
Saldo 31-12-2026 5.199
(x €1.000)
Tabel 2: Berekening saldo reserve grondexploitatie
  Saldo 01-01-2025 5.997

bij: Afrekening VPB 2023 en 2024 per saldo voordelig

13

af: Eenmalige dekking incidentele budgetten 2025

37
Saldo 31-12-2025 5.973
af: Eenmalige dekking incidentele budgetten 2026 38
Saldo 31-12-2026

5.935

(x €1.000)
Tabel 3:
Soort belasting  Norm opbrengst
 Opbrengst Staphorst  Onbenutte belastingcapaciteit
  OZB-opbrengsten 5.724 5.152 572
Leges Burgerzaken / overige belastingen
572 418 153
Begrafenisrechten 664 398 266
Volkshuisvesting / RO procedures 1.083 840 243
Totaal bedrag 8.044 6.809 1.235
(x €1.000)

Bij de berekening van de normopbrengst van de OZB-opbrengsten is uitgegaan van het percentage van 0,1648. Dit betreft het percentage van de WOZ-waarde voor de toelating tot artikel 12 voor het jaar 2026, welke is vastgesteld bij de meicirculaire 2025. Het gemiddeld OZB-tarief voor Staphorst voor het jaar 2026 bedraagt 0,1564. Voor de waardes is gebruik gemaakt van de geschatte totale woningwaardes op basis van de gemiddelde marktontwikkeling.

Voor de berekening van de onbenutte belastingcapaciteit van de overige drie belastingen is uitgegaan van de begrote opbrengsten en kosten plus eventuele toerekening van overhead, zoals opgenomen in de paragraaf lokale heffingen.

C | Risicobeheersing

Terug naar navigatie - Paragraaf 1 - Weerstandsvermogen en risicomanagement - C | Risicobeheersing

Om de risico’s van gemeente Staphorst in kaart te brengen is een risicoprofiel opgesteld. Dit profiel maakt onderdeel uit van de vastgestelde nota Weerstandsvermogen en Risicobeheersing 2021. Vervolgens heeft er bij het opstellen van de jaarrekening 2024 een update plaatsgevonden van de risico's, waardoor er een risicobedrag is ontstaan van € 1.169.000

  1. Mutaties geïdentificeerde risico´s in de nota;
  2. Nieuwe risico’s;
  3. Opgenomen risico’s met meeste impact na aanpassing.

Samenvatting:

Risicobedrag / weerstandscapaciteit rekening 2024 (x€ 1.000)   €  1.169 
Mutaties geïdentificeerde risico's nota € 0   
Nieuwe risico's € 0   
Afname risicobedrag   € 0
Totaal nieuw risicobedrag/weerstandscapaciteit begroting 2026 € 1.169

Dit bedrag wordt opgenomen bij het bepalen van weerstandsvermogen.

1 | Mutaties geïdentificeerde risico’s in de nota
Bij de begroting 2026 zijn geen mutaties op risico's verwerkt. 

2 | Nieuwe risico's
Bij de begroting 2026 zijn geen nieuwe risico's toegevoegd.

3 | Opgenomen risico's met meeste impact na aanpassing risicoprofiel
Onderstaand het overzicht, waarin we u de risico’s presenteren met de meeste impact, mochten die zich voordoen.

Nr Programma Risico Kans Max. financieel gevolg
 1 0 | Algemeen bestuur en organisatie Het ontbreken van een stabiel perspectief van de algemene uitkering uit het gemeentefonds kan leiden tot vermindering van de inkomsten. 70% € 250.000
2 0 | Algemeen bestuur en organisatie Het verliezen van de grip op of tegenvallende exploitatieresultaten van de verschillende samenwerkingsvormen of gesubsidieerde instellingen (dienstverlening moet wel op peil blijven) kan leiden tot extra kosten of minder dividend. 70% € 227.000
3 Overig Grote projecten kunnen leiden tot risico’s die niet voorzien zijn. 50% € 300.000
4 6 | Sociaal domein Het ontbreken van een plafond of maximum voor een aantal uitgaven wat leidt tot sterk stijgende uitgaven (open einde regelingen). 70% € 150.000
5 8 | Volkshuisvesting en ruimtelijke ordening Afboekingen grondexploitatie kan leiden tot een (politiek) risico. 30% € 250.000
6 0 | Algemeen bestuur en organisatie  Een datalek leidt tot kosten binnen de organisatie die niet waren voorzien. 70% € 100.000
7 0 | Overhead De kans bestaat dat stortingen onvoldoende zijn om de onttrekkingen voor het onderhoud van kapitaalgoederen niet in evenwicht zijn bij uitvoering van (groot) onderhoud/vervanging van huidige kapitaalgoederen wat leidt tot uitstel waardoor derden schadeclaims indienen. Tevens zijn door bezuinigingen de stortingen/ onttrekkingen aangepast, waardoor risico loopt van onvoldoende gelden voor uitvoering. 70% € 100.000 
8 9 | Overhead Onvolledige compensatie voor nieuwe CAO uit algemene uitkering wat leidt tot ongedekte loonkosten. 70% € 100.000
9 0 | Algemeen bestuur en organisatie Politieke beslissingen van het Rijk, die leiden tot lagere inkomsten of hogere afdrachten. 30% € 200.000
 10 0 | Algemeen bestuur en organisatie  Politieke wensen en besluiten leiden tot hogere kosten.   50% €100.000 
Totaal aantal grote risico's
€1.777.000

D | Kengetallen financiële positie

Terug naar navigatie - Paragraaf 1 - Weerstandsvermogen en risicomanagement - D | Kengetallen financiële positie

Het BBV heeft voorgeschreven dat in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing een verplichte basisset van vijf financiële kengetallen moet worden opgenomen.

Naast het opnemen van de tabel met de basisset dient een beoordeling gegeven te worden van de onderlinge verhoudingen van de kengetallen, in relatie tot de financiële positie van onze gemeente. De wijze waarop de kengetallen meewegen in de uiteindelijke beoordeling van de financiële positie van de mede overheid is voorbehouden aan het horizontale controle- en verantwoordingsproces. Zonder normering zijn de kengetallen moeilijk te duiden. In de nota Weerstandsvermogen en Risicobeheersing is  de volgende normering opgenomen. Bij de normering is aansluiting gezocht bij de normering zoals voortgevloeid is uit onder meer de stresstest van 100.000+ gemeenten.

Hierdoor ontstaat onderstaande tabel, waarbij categorie A het minst risicovol is en categorie C het meest.

Kengetallen financiële positie Categorie
A B C
Netto schuldquote <90% 90-130% >130%
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen <90% 90-130% >130%
Solvabiliteitsrisico >50% 20-50% <20%
Grondexploitatie <20% 20-35% >35%
Structurele exploitatieruimte Begr. en mrj >0% Begr. of mjr >0% Begr. en mjr<0%
Belastingcapaciteit <100% 100-105% >105%
Als beleidsuitgangspunt wordt genomen dat getracht wordt alle kencijfers te laten voldoen aan het minst risicovolle profiel is A.

Signaleringsoverzicht
Bovenstaande kerncijfers en de ontwikkeling ervan in de gemeente Staphorst leidt tot onderstaand signaleringsoverzicht:

Kengetallen financiële positie Werkelijk Begroting   
2024
2025 2026 2027 2028
2029
Netto schuldquote -42 -14 -4 9 11 7
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen -45 -12 -2 11 13 8
Solvabiliteitsratio 81 87 78 77 78 79
Quick ratio 3,4  3,3  1,1 0,5 0,3 0,5
Grondexploitatie 2 9 4 6 4 5
Structurele exploitatieruimte 4 3 2 1 1 1
Belastingcapaciteit 87 85 84      

Toelichting:
De netto schuldquote en netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast van de mede overheid ten opzichte van de eigen middelen (negatief teken is geen schuld).  Het geeft een indicatie in welke mate de rentelasten en aflossingen op de exploitatie drukken. Staphorst is één van de weinige gemeenten in Nederland die per saldo geen schuld heeft.


De solvabiliteitsratio geeft een inzicht in de mate waarin de mede overheid in staat is aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. Hoe hoger de solvabiliteit, hoe beter in staat om aan de financiële verplichtingen te voldoen. Van alle gemeenten heeft de gemeente Staphorst een van de hoogste solvabiliteitsratio's. De solvabiliteitsratio is voor onze gemeente dan ook bijzonder goed.

De quick ratio is de verhouding tussen de vlottende activa (minus de voorraden) en de vlottende schulden. De dalende ratio geeft aan dat de vlottende activa, met name de liquide middelen, aan het afnemen zijn. 

Het kengetal grondexploitatie geeft weer hoe de waarde van de grond zich verhoudt tot de totale (geraamde) baten. Deze waarde moet in de komende jaren worden terugverdiend bij de verkoop van de gronden.

Het kengetal structurele exploitatieruimte is van belang om te kunnen beoordelen welke structurele ruimte een gemeente of provincie heeft om de eigen lasten te dragen, of welke structurele stijging van de baten of structurele daling van de lasten daarvoor nodig is. Een begroting/rekening waarvan de structurele baten hoger zijn dan de structurele lasten is meer flexibel dan een begroting/rekening, waarbij structurele baten en lasten in evenwicht zijn (een sluitende begroting met geen of een klein saldo op onvoorzien).


De belastingcapaciteit geeft een inzicht hoe de belastingdruk in de gemeente of provincie zich verhoudt ten opzichte van het landelijk gemiddelde. De gemiddelde lastendruk per woning in onze gemeente ligt lager dan het landelijk gemiddelde.