Paragraaf 1 - Weerstandsvermogen en risicomanagement

Algemeen
De paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing geeft aan hoe solide de financiële huishouding van de gemeente is. Een financieel weerstandsvermogen is van belang wanneer er zich financiële tegenvallers voordoen. Het beleid is vastgelegd in de nota Weerstandsvermogen en Risicomanagement.

Bepaling weerstandsvermogen
Het weerstandsvermogen van de gemeente over de risicogevoeligheid is de mate waarin de gemeente in staat is om de gevolgen van een opgetreden risico op te vangen. Dit is de verhouding van de hierboven beschreven beschikbare en noodzakelijke weerstandscapaciteit (om mogelijk risico´s af te dekken). Hierbij is de impact van de risico’s vastgesteld op een zekerheidspercentage van 90%. Uit deze verhouding komt een ratio, waar een kwalificatie aan wordt gegeven. We dienen minimaal aan kwalificatie A te voldoen.

 Grafisch weergegeven leidt het weerstandsvermogen tot onderstaande opstelling voor het jaar 2023:

WEERSTANDSCAPACITEIT	RISICO'S
Algemene reserve	Programma 1
Reserve grondexploitatie	Programma 2
Post onvoorzien	enz.
Onbenutte belastingcapaciteit	enz.

€ 16.661

€ 1.220

 

WEERSTANDSVERMOGEN = BESCHIKBARE WEERSTANDSCAPACITEIT / IMPACT RISICO’S BIJ 90% ZEKERHEID

Weerstandsvermogen 13.7 Passen we deze ratio toe op de tabel, zoals benoemd in de beleidsnota, dan is de kwalificatie: A - (meer dan) uitstekend

Ontwikkeling
De ontwikkeling van het weerstandsvermogen is als volgt:

Bedragen x € 1.000	Rekening 2021	Begroting 2022	Begroting 2023
Weerstandscapaciteit	14.749	10.904	16.661
Risico's	1.220	1.238	1.220
Weerstandsvermogen	12.1	8.8	13.7

De weerstandscapaciteit 2023 t.o.v. van de begroting 2022 is toegenomen. T.o.v. voorgaande begrotingen is de (vrij besteedbare) reservepositie verbeterd, met name door het verbeteren van het begrotingssaldi 2022 en het jaarrekeningsaldo 2021. In combinatie met de mutaties in de geïdentificeerde risico's leidt dit tot een hoger weerstandsvermogen. 

De beschikbare weerstandscapaciteit is als volgt bepaald:

Incidentele weerstandscapaciteit	Begroting
1 | Algemene reserve	3.500
2 | Reserve zonder bestemming	8.211
3 | Reserve grondexploitatie	2.975
4 | Post onvoorziene uitgaven	0
Totaal incidentele weerstandscapaciteit	14.686
(x €1.000)

Structurele weerstandscapaciteit	Begroting
5 | Post onvoorziene uitgaven	0
6 | Onbenutte belastingcapaciteit	1.975
7 | Begrotingsruimte	0
8 | Bezuinigingen	0
Totaal structurele weerstandscapaciteit	1.975
(x € 1.000)

Totaal bedrag weerstandscapaciteit	16.661
(x € 1.000)

Toelichting
AD 1 | Algemene reserve
De stand van de algemene reserve is aan het eind van het jaar 3,5 miljoen euro, € 200 per inwoner.

AD 2 | Reserve zonder bestemming
De reserve zonder bestemming geeft aan het einde van 2023 een verwacht saldo van € 8.211.000.

AD 3 | Reserve grondexploitatie
De reserve grondexploitatie geeft naar verwachting aan het einde van 2023 een saldo van € 2.975.000.

AD 4 / 5 | Post onvoorziene uitgaven
In het verleden is deze vastgesteld op € 2,- per inwoner. De afgelopen jaren is de post onvoorzien niet tot nauwelijks gebruikt, resulterend in een voordeel op de post onvoorzien in de afgelopen jaarrekeningen. Derhalve is de post onvoorzien bij de begroting 2023 afgeraamd tot € 0.

AD 6 | Onbenutte belastingcapaciteit
Gemeente Staphorst kan haar belastingen verhogen en heffingen kostendekkend maken om financiële tegenvallers op te vangen. Het verschil tussen de fictieve opbrengsten bij maximale heffings- en belastingtarieven en de begrote opbrengsten is de onbenutte belastingcapaciteit.

AD 7 | Begrotingsruimte
De begroting 2023 sluit met een positief saldo van € 130.099. Dit saldo is meegenomen als toevoeging aan de reserve zonder bestemming in het jaar 2024. Dit is dus al verwerkt bij 2 en leidt anders tot dubbeltellingen. 

AD 8 | Besparingen
De begroting 2023 sluit met een positief saldo van € 130.099. In dit saldo zijn reeds besparingsmaatregelen opgenomen. Deze zijn dus al verwerkt in het begrotingssaldo en leidt anders tot dubbeltellingen.

Tabel 1:	Berekening saldo reserve zonder bestemming
	Saldo 01-01-2022	5.108
	af: Eenmalige dekking incidentele budgetten  2022	3.040
	bij: Inzet mutatie bestemmingsreserves  ten gunste van reserve zonder bestemming	3.395
	af: Inzet reserve zonder bestemming ten gunste van algemene reserve	100
	bij: Vrijval reserve dekking nadelig begrotingssaldo 2021	1.319
	bij: Toevoeging jaar 2022 (rekeningsaldo 2021)	1.782
	af: Resultaatbestemmingen 2021	582
	Saldo 31-12-2022	7.882
	af: Eenmalige dekking incidentele budgetten 2023	1.546
	bij: Begrotingssaldo 2022	1.875
	Saldo 31-12-2023	8.211
(x €1.000)

Tabel 2:	Berekening saldo reserve grondexploitatie
	Saldo 01-01-2022	3.084
	af: Eenmalige dekking incidentele budgetten 2022	73
	Saldo 31-12-2022	3.011
	af: Eenmalige dekking incidentele budgetten 2023	36
	Saldo 31-12-2023	2.975
(x € 1.000)

Tabel 3:	Soort belasting	Norm opbrengst	Opbrengst Staphorst	Onbenutte belastingcapaciteit
	OZB-opbrengsten	5.207	4.313	895
	Leges Burgerzaken / overige belastingen	565	269	296
	Begrafenisrechten	386	356	30
	Volkshuisvesting / RO procedures	1.521	767	754
	Totaal bedrag			1.975
(x € 1.000)
Bij de berekening van de normopbrengst van de OZB-opbrengsten is uitgegaan van het percentage van 0,1729. Dit betreft het percentage van de WOZ-waarde voor de toelating tot artikel 12 voor het jaar 2023, welke is vastgesteld bij de meicirculaire 2022. Het gemiddeld OZB-tarief voor Staphorst voor het jaar 2023 bedraagt 0,1432. Voor de waardes is gebruik gemaakt van de geschatte totale woningwaardes op basis van de gemiddelde marktontwikkeling. Voor de berekening van de onbenutte belastingcapaciteit van de overige drie belastingen is uitgegaan van de begrote opbrengsten en kosten op taakveldniveau.

Om de risico’s van gemeente Staphorst in kaart te brengen is een risicoprofiel opgesteld. Dit profiel maakt onderdeel uit van de vastgestelde nota Weerstandsvermogen en Risicobeheersing 2021. Vervolgens heeft er bij het opstellen van de rekening 2021 een update plaatsgevonden van de risico's, waardoor er een nieuw risicobedrag is ontstaan van € 1.220.061.

1 | Mutaties geïdentificeerde risico´s in de nota;
2 | Nieuwe risico’s;
3 | Opgenomen risico’s met meeste impact na aanpassing.

Samenvatting:

Risicobedrag / weerstandscapaciteit rekening 2021		€ 1.220.061
Mutaties geïdentificeerde risico's nota
Nieuwe risico's
Afname risicobedrag
Totaal nieuw risicobedrag/ weerstandscapaciteit begroting 2023		€ 1.220.061

Dit bedrag wordt opgenomen bij het bepalen van weerstandsvermogen.

1 | Mutaties geïdentificeerde risico’s in de nota
Bij de begroting 2023 hebben geen mutaties plaatsgevonden op eerder geïdentificeerde risico's.

2 | Nieuwe risico's
Bij de begroting 2023 zijn geen nieuwe risico's toegevoegd.

3 | Opgenomen risico's met meeste impact na aanpassing risicoprofiel
Onderstaand het overzicht, waarin we u de risico’s presenteren met de meeste impact, mochten die zich voordoen.

Nr	Programma	Risico	Kans	Max. financieel gevolg
1	0 | Algemeen bestuur en organisatie	Het ontbreken van een stabiel perspectief van de algemene uitkering uit het gemeentefonds kan leiden tot vermindering van de inkomsten.	70%	€ 250.000
2	0 | Algemeen bestuur en organisatie	Het verliezen van de grip op of tegenvallende exploitatieresultaten van de verschillende samenwerkingsvormen of gesubsidieerde instellingen (dienstverlening moet wel op peil blijven) kan leiden tot extra kosten of minder dividend.	70%	€ 227.000
3	Overig	Grote projecten kunnen leiden tot risico’s die niet voorzien zijn.	50%	€ 300.000
4	6 | Sociaal domein	Het ontbreken van een plafond of maximum voor een aantal uitgaven wat leidt tot sterk stijgende uitgaven (open einde regelingen).	70%	€ 150.000
5	8 | Volkshuisvesting en ruimtelijke ordening	Afboekingen grondexploitatie kan leiden tot een (politiek) risico.	30%	€ 250.000
6	0 | Algemeen bestuur en organisatie	Een datalek leidt tot kosten binnen de organisatie die niet waren voorzien.	70%	€ 100.000
7	0 | Overhead	De kans bestaat dat stortingen onvoldoende zijn om de onttrekkingen voor het onderhoud van kapitaalgoederen niet in evenwicht zijn bij uitvoering van (groot) onderhoud/vervanging van huidige kapitaalgoederen wat leidt tot uitstel waardoor derden schadeclaims indienen. Tevens zijn door bezuinigingen de stortingen/ onttrekkingen aangepast, waardoor risico loopt van onvoldoende gelden voor uitvoering.	70%	€ 100.000
8	9 | Overhead	Onvolledige compensatie voor nieuwe CAO uit algemene uitkering wat leidt tot ongedekte loonkosten.	70%	€ 100.000
9	0 | Algemeen bestuur en organisatie	Politieke beslissingen van het Rijk, die leiden tot lagere inkomsten of hogere afdrachten.	30%	€ 200.000
10	0 | Algemeen bestuur en organisatie	Politieke wensen en besluiten leiden tot hogere kosten.	50%	€ 100.000
Totaal aantal grote risico's				€ 1.777.000

Het BBV heeft voorgeschreven dat in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing een verplichte basisset van vijf financiële kengetallen moet worden opgenomen.

Naast het opnemen van de tabel met de basisset dient een beoordeling gegeven te worden van de onderlinge verhoudingen van de kengetallen, in relatie tot de financiële positie van onze gemeente. De wijze waarop de kengetallen meewegen in de uiteindelijke beoordeling van de financiële positie van de mede overheid is voorbehouden aan het horizontale controle- en verantwoordingsproces. Zonder normering zijn de kengetallen moeilijk te duiden. In de nota Weerstandsvermogen en Risicobeheersing is  de volgende normering opgenomen. Bij de normering is aansluiting gezocht bij de normering zoals voortgevloeid is uit onder meer de stresstest van 100.000+ gemeenten.

Hierdoor ontstaat onderstaande tabel, waarbij categorie A het minst risicovol is en categorie C het meest.

Kengetallen financiële positie	Categorie
	A	B	C
Netto schuldquote	<90%	90-130%	>130%
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen	<90%	90-130%	>130%
Solvabiliteitsrisico	>50%	20-50%	<20%
Grondexploitatie	<20%	20-35%	>35%
Structurele exploitatieruimte	Begr. en mrj >0%	Begr. of mjr >0%	Begr. en mjr<0%
Belastingcapaciteit	<100%	100-105%	>105%

Kengetallen financiële positie	Werkelijk	Begroting
	2021	2022	2023	2024	2025	2026
Netto schuldquote	-21	-10	-20	-12	-12	-15
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen	-20	-15	-22	-14	-14	-17
Solvabiliteitsratio	86	83	82	85	85	85
Grondexploitatie	9	13	6	7	7	7
Structurele exploitatieruimte	0	0	0	2	4	-1
Belastingcapaciteit	95	98	89

Toelichting:

De netto schuldquote en netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast van de mede overheid ten opzichte van de eigen middelen (negatief teken is geen schuld).  Het geeft een indicatie in welke mate de rentelasten en aflossingen op de exploitatie drukken. Staphorst is één van de weinige gemeenten in Nederland die per saldo geen schuld heeft.

De solvabiliteitsratio geeft een inzicht in de mate waarin de mede overheid in staat is aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. Hoe hoger de solvabiliteit, hoe beter in staat om aan de financiële verplichtingen te voldoen. Van alle gemeenten heeft de gemeente Staphorst een van de beste solvabiliteitsratio. De solvabiliteitsratio is voor onze gemeente dan ook bijzonder goed. Dit komt mede voort door de grondverkopen in de afgelopen jaren.

Het kengetal grondexploitatie geeft weer hoe de waarde van de grond zich verhoudt tot de totale (geraamde) baten. Deze waarde moet in de komende jaren worden terugverdiend bij de verkoop van de gronden.

Het kengetal structurele exploitatieruimte is van belang om te kunnen beoordelen welke structurele ruimte een gemeente of provincie heeft om de eigen lasten te dragen, of welke structurele stijging van de baten of structurele daling van de lasten daarvoor nodig is. Een begroting/rekening waarvan de structurele baten hoger zijn dan de structurele lasten is meer flexibel dan een begroting/rekening, waarbij structurele baten en lasten in evenwicht zijn (een sluitende begroting met geen of een klein saldo op onvoorzien).

De belastingcapaciteit geeft een inzicht hoe de belastingdruk in de gemeente of provincie zich verhoudt ten opzichte van het landelijk gemiddelde. De gemiddelde lastendruk per woning in onze gemeente ligt lager dan het landelijk gemiddelde.