Paragraaf 2 - Onderhoud kapitaalgoederen

In deze paragraaf gaan wij in op het beleidskader en de daaruit voortvloeiende financiële consequenties met betrekking tot de grotere kapitaalgoederen in onze gemeente. Hieronder vallen de kosten van instandhouding van: wegen, riolering, water, groen en gebouwen. Een groot deel van het ‘vermogen’ van onze gemeente bevindt zich in de grond of ligt in openbaar gebied. Het is dan ook van belang dat hierover een zorgvuldig beheer wordt gevoerd. Te meer omdat inwoners de kwaliteit van het openbaar gebied wordt door de inwoners vaak intensief beleven.

Investeringen in het openbaar gebied van onze gemeente maken een belangrijk deel uit van het realiseren van de gemeentelijke programma’s. Met het beheer en onderhoud van kapitaalgoederen is een substantieel deel van de begroting gemoeid. Om die reden is het van belang dat de kosten van het in stand houden hun weerslag vinden in onderhouds- c.q. beheerplannen. De vaststelling hiervan is, vanuit het dualisme, voorbehouden aan de raad.  De raad de kaders stelt de kaders voor het niveau van onderhoud van wegen, riolering, water, gebouwen en openbaar groen zoals expliciet is vastgelegd in de door de raad vastgestelde financiële verordening.

Deze paragraaf geeft hier invulling aan de kaderstellende rol. Per thema wordt dit weergegeven. Echter eerst volgen er illustratie enkele cijfers. De totale oppervlakte van onze gemeente bedraagt 13.570 ha.

Het aantal m2 openbaar groen binnen bebouwde kom bedraagt:

Soort groen	Begroot 2019	Begroot 2018	Werkelijk 2017	Werkelijk 2016	Werkelijk 2015
Wijkgroen	67,5 ha.	67,0 ha.	66,5 ha.	65,6 ha.	65,1 ha.
Begraafplaatsen	6,2 ha.	6,2 ha.	6,2 ha.	6,2 ha.	6,2 ha.
Sportvelden	11,9 ha.	11,9 ha.	10,8 ha.	10,8 ha.	10,0 ha.
Bermen en sloten	166,3 ha.	166,3 ha.	166,3 ha.	166,3 ha.	166,3 ha.
Buitengebied groen langs wegen	39,7 ha.	39,7 ha.	39,7 ha.	39,7 ha.	39,7 ha.
Bomen (afgerond): Buitengebied:       24.000 Wijkgroen:                7.000 Sportvelden:                200 Begraafplaatsen:       400
Totaal	291,6 ha.	251,4 ha.	289,5 ha.	288,6 ha.	287,3 ha.

 
De totale lengte van de wegen exclusief recreatieve fiets-, ruiter-, en wandelpaden bedraagt

Soort	Begroot 2019	Begroot 2018	Werkelijk 2017	Werkelijk 2016	Werkelijk 2015
Asfalt	193,2	192,7	192,8	192,8	186,7
Elementen	87,1	87,4	87,4	84,7	84,3
Beton	52,4	52,3	52,4	52,4	52,1
Semi-verhard	4,2	4	4,2	4,2	4,2
Zandwegen	66,8	66,9	66,9	67,6	68,2
Totaal	403,7	403,3 km	403,7 km	401,7 km	395,5 km

A | Beleidskader
Per structuurelement zijn de volgende kwaliteitseisen vastgelegd:
- Bedrijventerreinen                                           Basis
- Begraafplaatsen                                                 Hoog
- Buitengebied                                                        Laag
- Dorpskernen                                                        Hoog
- Hoofdstructuur binnen de kom                Basis
- Hoofdstructuur buiten de kom                 Basis
- Woongebieden                                                   Basis

B | Financiële consequenties beleidsdoel
Het wegenonderhoudsplan maakt via een geautomatiseerd wegbeheerprogramma inzichtelijk wat de kosten voor de gemeente zijn om de verhardingen op de aangegeven kwaliteit te onderhouden. Kosten van reconstructies en herinrichtingen maken hier nadrukkelijk geen deel van uit. De jaarlijkse storting in de reserve wegbeheer voor asfalt- en elementenverhardingen is vanaf 2017 € 660.000. Om de oudere betonwegen in de toekomst te kunnen onderhouden is in 2017 de reserve betonverhardingen eenmalig met een bedrag van € 2.000.000 verhoogd.

C | Financiële consequenties in de begroting
Op basis van het wegenonderhoudsplan 2017 – 2020 is in de begroting 2019 een bedrag van € 979.000 opgenomen. Dekking vindt plaats vanuit de reserve wegbeheer. Op basis van inspectie en een maatregeltoets worden de geraamde werkzaamheden aangepast en zal wanneer nodig de raming worden bijgesteld.

De kosten van het wegenbeheersplan zoals deze opgenomen zijn in de begroting en rekening bedragen (x € 1.000)

	Begroot 2019	Begroot 2018	Werkelijk 2017	Werkelijk 2016	Werkelijk 2015
Begroting (= wegenbeheerplan)	979	965	1.070	1.070	1.070
Begrotingswijziging		150	255	200	200
Begroting na wijziging		815	815	870	870
Hiervan uitgegeven			628	627	703

Totale onderhoudskosten wegenbeheer
De totale lasten (uitgaven) van onderhoud aan de wegen (beheersproducten 210.100 t/m 210.117 en 210.123 t/m 210.125) *1)
(Exclusief bermonderhoud, groenvoorzieningen langs wegen, kabels en leidingen en gladheidsbestrijding)

	Begroot 2019	Begroot 2018	Werkelijk 2017	Werkelijk 2016	Werkelijk 2015
Totale kosten x € 1.000	2.553	2.395*	1.725 *	1.965	2.825
Aantal inwoners per 1-1	16.876	16.800	16.691	16.544	16.421
Bedrag per inwoner	151	143	103	119	172

De totale kosten van onderhoud aan wegen zijn vanaf 2016 lager dan in voorgaande jaren omdat er in 2016 geen grote renovaties/herinrichtingen aan de wegen hebben plaatsgevonden, zoals Ebbinge Wubbenlaan, De Baarge, Gemeenteweg en de Oude Rijksweg. Met ingang van 2017 moeten (BBV voorschriften) investeringen in wegen worden geactiveerd, waardoor er een jaarlijkse toename van de afschrijvingslasten ontstaat.
*1) Gebaseerd op integrale kostendekking

De stand van de reserve wegenbeheer per einde boekjaar (x € 1.000)

	Begroot 2019	Begroting 2018	Werkelijk 2017	Werkelijk 2016	Werkelijk 2015
Betonwegen	4.000	4.000	4.000	2.000	2.000
Asfalt- en klinkerwegen	1.832	1.958	2.307	2.414	2.018
Werkelijk- begroot	5.832	5.958	6.307	4.414	4.018
Stand reserve volgens wegennota *	5.100	5.352	5.657	-20	329

* Hogere stand wegennota in de jaren vanaf 2017 door de nieuwe wegennota 2017 - 2020.

Stand reserve afschrijving investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut per einde boekjaar (x € 1.000)

Begroot 2019	Begroting 2018	Werkelijk 2017	Werkelijk 2016	Werkelijk 2015
6.833	6.142	6.514	-	-

Met ingang van 2017 is het volgens BBV-voorschriften niet meer toegestaan investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut ineens af te schrijven of ten laste van een reserve in 1x af te boeken. Door activering ontstaan jaarlijkse afschrijvingen die ten laste van deze in 2017 gevormde reserve worden gebracht. Deze reserve is in 2017 gevormd door:
- reserve zonder bestemming   € 1.651
- reserve grondexploitatie          € 4.100
- reserve volkshuisvesting          €     763
Totaal:                                                     € 6.514

De toevoegingen  in 2018 bedragen t.l.v.:
- reserve zonder bestemming  €     560
- reserve grondexploitatie         €        33
Totaal                                                     €      593

Kengetallen	Begroting 2019	Begroting 2018	Rekening 2017	Rekening 2016	Rekening 2015
Aantallen bruggen	12 st.	12 st.	10 st.	10 st.	10 st.
Lengte duikers	377 m1	377 m1	377 m1	377 m1	377 m1
Lengte watergangen	25 km	25 km	25 km	25 km	25 km
Kilometers te onderhouden beschoeiing	240 m1	240 m1	240 m1	0 m1	0m1

 

A | Beleidskader
De gemeente geeft invulling aan haar wettelijke zorgplichten via het verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan V. Dit plan is voor de periode 2017-2020 op 13 september 2016 door de raad vastgesteld. Voor het opstellen is samengewerkt met de gemeenten Dalfsen, Kampen, Olst-Wijhe en Zwolle. Binnen dit gezamenlijke proces zijn beleidsonderwerpen zoveel mogelijk op elkaar afgestemd zodat er binnen de regio een beleidsharmonisatie ontstaat. Wel bleef de mogelijkheid om als deelnemende gemeente andere keuzes te maken of om aspecten aan te scherpen. Ook voor het financiële afwegingskader blijft iedere gemeente autonoom. De wens is om in 2020 met alle 8 gemeenten binnen het samenwerkingsverband RIVUS een gezamenlijk Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) op te stellen.

In de afgelopen periode is ingezet op duurzaam (riool)waterbeheer. Hierbij is de nadruk gelegd op het doelmatig uitvoeren van met name vervangingen maar ook het beheer en onderhoud. Hierdoor zijn binnen de planperiode vervangingen uitgesteld of deels uitgevoerd en in het kader van werk met werk maken bepaalde projecten uitgesteld of naar achteren geschoven. In dit nieuwe GRP is het kostendekkingsplan verwerkt aan de hand van beleidsinzichten die in Rivusverband zijn opgesteld. Hierdoor worden vervangingsinvesteringen meer op tijden uitgevoerd dat het echt noodzakelijk is. Vervangingspieken worden vermeden met als gevolg dat de rioolheffing niet hoeft te stijgen. Het indertijd gekozen beleidsscenario  wordt tot en met 2020 voortgezet. Daarbij wordt het accent gelegd op duurzaam (riool)waterbeheer met de nadruk op het afkoppelen. Daardoor is er sprake van een kwaliteitsimpuls op de items 'lozing/uitstoot van stedelijk afvalwater' en 'omgang met hemelwater'.

B | Financiële consequenties beleidsdoel
Op basis van de financiële doorrekening (variant 0) is in het GRP-V voor de periode 2017 – 2020 een gemiddeld vast bedrag van € 230 vast gesteld. Door het gelijk blijven van de heffingshoogte zal de de reserve enigszins afnemen. Hiermee wordt de reserve ingezet om de lasten richting burger niet te laten oplopen.

C | Financiële consequenties in de begroting
Belangrijke projecten die nu al gepland zijn om de komende periode in uitvoering te nemen zijn:
• Rioolvervanging en afkoppelen Staphorst Noord-Oost fase 1 (2017/2018);
• Rioolvervanging en afkoppelen Staphorst Noord-Oost fase 2 (2018/2019);
• Renovatie diverse hoofdrioolgemalen (2018);
• Actualiseren van het BRP IJhorst (2018);
• Diverse maatregelen die voorkomen uit de jaarlijkse inspectie

De gemiddelde rioolheffing per aansluiting:

2019	2018	2017	2016	2015
€ 230	€ 230	€ 230	€ 229	€ 229

De stand van de reserve rioolbeheer per 31 december (x € 1.000)

	Begroot 2019	Begroot 2018	Werkelijk 2017	Werkelijk 2016	Werkelijk 2015
Stand reserve volgens GRP *1	4.942*	5.081*	5.242 *	5.370 *	3.654
Geraamde / werkelijke stand*2	6.172	5.612	6.126	5.743	5.747

* 1)  Op 23 september 2016 heeft de raad het nieuwe v-GRP-V 2016-2020 vastgesteld. De stand van de reserve is hierbij ook aangepast.
* 2)   De werkelijke stand van de reserve is hoger dan die volgens de berekening van het GRP. Belangrijke oorzaak: geplande investeringen volgens GRP hebben in een later stadium plaatsgevonden.

 

Kengetallen rioolbeheer	Begroting 2019	Begroting 2018	Rekening 2017
Rioolaansluitingen	6.850 st.	6.660 st.	6.775 st.
Trottoir- en straatkolken	6.400 st.	5.825 st.	6.362 st
Gemalen	602 st.	600 st.	600 st.
Lengte vrij vervalriolering	153 km.	152 km.	150 km.
Lengte drukriolering	160 km.	160 km.	160 km.
Lengte persleiding	11 km.	11 km.	11 km.

A | Beleidskader
In de toekomst zal anders moeten worden omgegaan met (regen)water. In het waterplan, dat in 2008 is opgesteld en begin 2009 vastgesteld, leggen de betrokken partijen (waterschappen en gemeente Staphorst) hun gezamenlijk beleid ten aanzien van het water vast en wordt de uitvoering hiervan gecoördineerd. Hierbij is aansluiting gezocht bij het vGRP-IV, deze lijn is in het nieuwe vGRP-V doorgezet.

B | Financiële consequenties beleidsdoel
Op 1 oktober 2010 is de nieuwe verbrede rioolheffing ingevoerd. Deze verbrede rioolheffing is bedoeld om de extra kosten die voortvloeien uit dit nieuwe beleidsonderdeel te dekken.

C | Financiële consequenties in de rekening
De kosten van maatregelen die worden opgenomen in het GRP-V, worden gedekt uit de te verkrijgen rioolheffing.

A | Beleidskader
Om inzicht te krijgen in het onderhoud van het openbaar groen op zowel beheers- als beleidsmatig niveau zijn een groenbeleids- en een groenbeheerplan opgesteld.

Groenbeleidsplan 2005-2015
In 2005 is door de raad een groenbeleidsplan vastgesteld tot het jaar 2015. In het plan is een visie vastgelegd voor het openbaar groen voor 10 jaar. Ook is in dit plan een basis van de groenstructuur vastgelegd inclusief een lijst van 25 projecten op het gebied van groenbeleid en (her)inrichting. Deze projecten betreffen voorstellen tot verbetering van de groenkwaliteit en zijn mede gebaseerd op door de raad geconstateerde knelpunten en benoemde wensen. Mede door bezuinigingen zijn (nog) niet alle projecten uitgevoerd.

In 2018 wordt een nieuw Groenbeleidsplan Staphorst 2019-2030 opgesteld. De verwachting is dat dit plan in januari 2019 ter vaststelling aan de raad wordt aangeboden. In dit beleidsplan is een nieuwe visie geformuleerd en verder uitgewerkt in basisgroenstructuur kaarten en een lijst met concrete voorstellen.

Groenbeheerplan
In 2012 is een groenbeheerplan voor de periode 2013 – 2016 vastgesteld. Besloten is om het openbaar groen te onderhouden op kwaliteitsniveau Basis, met enkele groenonderdelen op niveau Laag. Tevens is een eenmalig krediet van €120.000 beschikbaar gesteld voor renovatie van groenstroken en achterstallig boombeheer. Dit krediet is gedeeltelijk benut voor het wegwerken van achterstallig boombeheer. De resterende gelden worden ingezet voor de herinrichting van groenstroken in Staphorst-Zuid 1.
Na vaststelling van het groenbeleidsplan worden in 2019 een nieuw groenbeheerplan en een groenrenovatieplan opgesteld.

B | Financiële consequenties beleidsdoel
De uitkomsten van zowel het groenbeleid- als het groenbeheersplan dienen financieel te worden vertaald.

Groenbeheer
De kosten van de vastgestelde beheerkwaliteit van het wijkgroen is voor 2013 vastgesteld op  € 803.000. Door areaaluitbreiding en toepassing van de prijsindex bedragen is er sprake van een zekere groei in de uitgaven. Eind 2018 is er een nieuwe aanbesteding van groenbestekken. De financiële consequenties daarvan voor 2019 worden doorberekend (dekking vindt plaats uit de exploitatiebegroting). 

Groenbeleidsplan
De uitvoering van het groenbeleidsplan leidt tot invulling van met name investeringen. In het nieuwe groenbeleidsplan worden nieuwe projecten voorgesteld. Als dekkingsmiddel wordt vooral de reserve ‘Volkshuisvesting’ ingezet.

De volgende projecten worden genoemd:
- Opstellen groenbeheerplan;
- Opstellen en uitvoeren groenrenovatieplan;
- Snoeien en rooien bomen;
- Herinrichting begraafplaats Staphorst, fase 3;
- Uitbreiding begraafplaats Rouveen;
- Groencompetitie Entente Florale;
- Opstellen beleidsnotitie gebruik gemeentegrond;
- Opstellen beleidsnotitie ziekten en plagen;
- Opstellen beleidsplan spelen en bewegen;
- Opstellen beleidsnotitie hondenpoep.

C | Financiële consequenties in de rekening
De exploitatielasten voor onderhoud groen zowel binnen als buiten de bebouwde kom bedroegen:
(beheerproducten: 570.000, 570.104, 570.201, 570.202 en 570.203)

Bedragen x € 1.000

	Begroot 2019	Begroot 2018	Werkelijk 2017	Werkelijk 2016	Werkelijk 2015
Bedrag totaal	€ 979	€ 1.125	€ 867	€ 930	€ 922
Aantal inwoners	16.8766	16.800	16.691	16.544	16.421
Bedrag per inwoner	€ 58	€ 67	€ 52	€ 56	€ 56

A | Beleidskader
De nota gebouwenbeheersplan is  vastgesteld op 27 januari 2009. In dit plan zijn de gemeentelijke gebouwen opgenomen. Voor elk gebouw zijn alle onderhoudsmaatregelen geïnventariseerd, alle oppervlakten c.q. hoeveelheden bepaald (bijv. hoeveel m² moet worden geschilderd) en is de onderhoudstoestand beschreven.

Het doel van dit beheerplan is het zichtbaar maken van de structurele kosten voor het onderhoud aan deze gebouwen. Op basis van de meerjarenramingen zijn de geraamde kosten voor het te verwachten onderhoud van het komende jaar opgenomen in de jaarbegroting en in de meerjarenbegroting.

Tot het onderhoud wordt gerekend:
• Periodiek onderhoud
Hierbij vindt in de regel geen vernieuwing plaats zoals bijv. binnen- en buitenschilderwerk (cyclisch karakter).
• Groot onderhoud
Hierbij worden onderdelen van het gebouw of de installaties vervangen zoals renovatie gebouw, vernieuwing dak of vervanging c.v.-installatie.

Actualisatie gebouwenbeheerplan
De planning is om eind 2018/begin 2019 een geactualiseerd beheerplan aan de raad ter vaststelling voor te leggen. .

Achterstallig onderhoud 
Er is geen sprake van achterstallig onderhoud waardoor er sprake is van onveilige situaties. In verband met mogelijke ontwikkelingen  met betrekking tot de gemeentewerkplaats, het dienstencentrum en het gemeentehuis wordt alleen het noodzakelijke onderhoud  uit gevoerd.   

B | Financiële consequenties beleidsdoel
In het gebouwenbeheerplan zijn de onderhoudskosten meegenomen zodat de gemiddelde kosten kunnen worden berekend. Door middel van de reserve 'onderhoud gemeentelijke gebouwen' (vanaf 2018 is dit een voorziening geworden), waar de jaarlijkse storting of onttrekking uit plaats vindt zijn de investeringen afgedekt. Het  groot onderhoud  houdt in  dat een object in goede, oorspronkelijke staat is. Dus niet van invloed op de bepaalde gebruiksduur (afschrijvingstermijn) van het object. Het object mag daarom niet worden geactiveerd en wordt rechtstreeks ten laste van de voorziening gebracht.

BBV voorschriften:
In december 2017 heeft de commissie BBV de notitie Materiële Vaste Activa vastgesteld. Hierin wordt gemeld dat voor groot onderhoud van de gemeentelijke gebouwen een voorziening moet worden gevormd.  Het saldo van deze voorziening moet voldoende zijn voor het groot onderhoud voor de komen 4 jaar (2019 t/m 2022). De kosten voor de komende 4 jaren zijn geraamd op ruim € 1 miljoen euro (excl. btw) . Hierin zitten ook kosten groot onderhoud van het gemeentehuis, de gemeentewerkplaats, dienstencentrum, het pand Gemeenteweg 38, de voormalige bibliotheek en woning Oude Rijksweg te Rouveen. Van deze gebouwen ligt de  toekomstige bestemming nog niet vast;  er kan worden gekozen voor nieuwbouw, renovatie, groot onderhoud of mogelijke verkoop. Verwacht wordt dat de jaarlijkse storting in de voorziening van € 126.000 onvoldoende zal zijn. Op de lijst van investeringen is daarom een jaarlijkse structurele verhoging opgenomen van  € 45.000.
De verwachte stand van de voorziening per eind 2018 van € 992.000.

C | Financiële consequenties in de rekening
De storting in de reserves onderhoud bedragen: (bedragen x € 1.000)

Soort	Begroting 2019	Begroting 2018	Werkelijk 2017	Werkelijk 2016	Werkelijk 2015
Reserve/voorziening onderhoud gemeentelijke gebouwen	126	126	126	126	126

De stand van de reserve onderhoud gemeentelijke gebouwen (x € 1.000) per 31 december van het jaar.

In de begroting is deze reserve dan ook omgezet in een voorziening groot onderhoud gemeentelijke gebouwen en de jaarlijkse toevoeging van € 126  (x € 1.000)  gestort in deze  voorziening. Op  de lijst van investeringen is een  structurele verhoging van de storting gereserveerd van  € 45.000.  

Soort	Begroting 2019	Begroting 2018	Werkelijk 2017	Werkelijk 2016	Werkelijk 2015
Reserve groot onderhoud gebouwen t/m 2018		778	1.398	1.386	1.872
Voorziening groot onderhoud gebouwen m.i.v. 2019	992

Balanswaarde en jaarlijkse afschrijving gemeentelijke gebouwen (excl. onderwijs) (x € 1.000) per einde boekjaar

Soort	Begroting 2019	Begroting 2018	Werkelijk 2017	Werkelijk 2016	Werkelijk 2015
Balanswaarde	4.663	4.962	5.103	5.410	4.737
Afschrijving	299	314	319	293	264

Balanswaarde en jaarlijkse afschrijving schoolgebouwen (x € 1.000) per einde boekjaar

Soort	Begroting 2019	Begroting 2018	Werkelijk 2017	Werkelijk 2016	Werkelijk 2015
Balanswaarde en jaarlijkse afschrijving	7.368	7.894	8.242	8.779	9.173
Afschrijving	438	441	444	444	446

Stand reserve afschrijving gemeentelijke gebouwen per einde boekjaar (x € 1.000)

	Begroting 2019	Begroting 2018	Werkelijk 2017	Werkelijk 2016	Werkelijk 2015
Res. afschrijving gemeentelijke gebouwen	10.252	10.878	11.519	12.160	12.801

Te beheren gemeentelijke gebouwen:

Gemeentelijke gebouwen	Gebruiksdoel
Gemeentehuis	Huisvesting ambtenaren en rijkspolitie
Gemeentewerf	Huisvesting en berging buitendienst
Brandweerkazerne	Huisvesting en stalling brandweer
Noorderslag en S.C. Rouveen	Buitensportaccommodatie
Begraafplaatsen	Bergingen (5)
Kerktorens (2) en klokkenstoel	Tijdaanduiding en cultuur
Dienstencentrum	Accommodatie sociaal cultureel werk
Sporthal (1) en gym/sportzalen (3)	Binnensportaccommodatie
Woningen (2)	Huisvesting burgers